1

Sevginin felsefesi özünü – varlığını sevgisinde yox etmekdir! Mecnunun “sen o Leyli deyilsen!” – demesitek.
İnsan daha çox sosial varlıg olduğundan, var olmag üçün eline, ulusuna Mecnun sevgisıle bağlanmalıdır. Bu işde genetik başlanğıc önemli olsa da, toplumsal-politik yaşam çözücüdür! Sevgi yüksek axlag göstericisidır! Buna göre de, kimse yüksek Açı görevinin başçılığına keçentek, ulusun “yiyesi” olduğunu düşünmemeli, Avropanın, Asiyanın, Amerikanın gelişmiş uluslarındakıtek, özünü geldi-geder, ulusunu yaşarı bilib, varlığını ona sevgisinde eritmelidir. Ulusda sevgi felsefesi toplumsal-politik  oluşmayıbsa, onu yaratmalı, oluşdurmalı, “yasalaşdırmalıdır”. Mübariz İbrahimov kimi BAHADIRLARı bu sevgi yetirir!

Azerbaycan Türklerinin bireylerinin çoxunda El, Ulus, Açı sevgisi azdır. Bu gerçeyi ulusal Türk kimlik düşüncesinin genetik özülünü pozan dağıdıcı gücler yaratmışlar. Önce İslam dinile Azerbaycan Türklerinin varlığına yeridilmiş yad Arab dili, Arab adları, müselman kimliyi, 1805-cü ilden sonra ise Rusiya İmperiyası strateglerinin yürütdüyü yeni ulusüstü, aşındırıcı yad dil, yad kimlik politikası, bir az da öz ağlıçaşmışlarımızın “vurulub” yaydıgları “Sedi dili” – Fars dili bu gorxulu gerçeyi yaratmışlar! Uzun süre yeridilen bu, yaddüşüncelik – düşüncesizlik politikası tarixde böyük açılar, Dedem Gorgudun gözel Türk dilini, sayğın kültür yaratmış Azerbaycan Türklerinin toplanma, özünütanıma, gurumsallaşma,  özünügoruma düşüncesini dağıtmışdır!

Politologiyada El Açını gurar, açı eli yaşadıb, gelişdirib Politik Ulusa çevirer, ilkesi vardır. Bu ilkeye uyan ELler uluslararası yaşam, varlıg savaşından uğurla çıxıb, politik ulusa çevrilir, özünü tanıyır, tanıdir, doğruladır, olmayanlar yox olub gedirler! Bu anlamda 150-180 illik Rus-Sovet döneminde Azerbaycan Türklerinden en yüksek açı görevine yükselmiş Heydar Aliyevde Türk Ulusunu – yurddaşlarını  çağdaş açunun demokratik uluslarından birine çevirmek biliyinin, düşüncesinin “sen o Leyli deyilsen” ideal – vurğun sevgisinin oluşmadığını gösterir. Tersine, düşüncesi Rusiya İmperiyasının, yad, yağı avtoritar düşüncesile oluşmuş, “Penceyimi çiynime atıb Şuşayadek gedecem” deyib, ağır günde olan yurddaşlarında güven yaradan general  Heydar Aliyev, gözlenen “ideal yaşam” yerine, Azerbaycanın, politik, ekonomik, kültürel çıxarlarını, var-yatırını, ele keçirmek, özüne, ailesine, onu goruyan dış güclere, yandaşlara vermek yolunu tutdu, heç bir gerek olmadan, tarixi, toplumsal baxışı göze almadan  Azerbaycan Respublikasının Açı dilinin Türk adını deyişib Azerbaycan dili etdi. Bu olay Rusiya İmpetiyasının Guzey Azerbaycanda, Panaryanistlerin İranda etdiklerile birdir!

Azerbaycan Respublikasının ilk üç prezidentinden (seçildi, seçilmedi araşdırılmadan) tekce Heydar Aliyevin Avropadan Yaponyayadek bütün dünyadan bilenleri, bilginleri çağırtdırıb Azerbaycan Respublikasında çağın en gelişmiş demokratik anayasasını, parlamentar politik guruluşunu, yaratmag, yurddaşlarda demokratik seçki kültürü oluşdurmag olanağı olmuşdur! Ancag o, bunu etmedi, tersine, 1995-ci ilde, Rusiya İmperiyasındangalma, aşağıdan yuxarı asılılıg ilkesine dayanan, Azerbaycan politikanlarının “güclü prezident respublikası” da dedikleri avtoritar Açı guruluşunu bir neçe gösterge toplantılarla politik yetişmemiş ulusa, topluma dayatmagla, gelecek gara günlerin özülünü goydu. Gerçek ortadadır: 1918-ci ilde çağa örnek Azerbaycan Demokratik Respublikası, 108 il sonra Azerbaycan Respublikası adı altında aile Ağalığı!

2

Heyder Aliyev Politbürodan çıxarılandan sonra Moskva radiolarında ona garşı danışılanlar kişiliyime toxunurdu, öz-özüme ne eleyib bize eleyib, size ne?! –  deyirdim. Sonrakı dönemde de menimçün Azerbaycanın başında Heydar Aliyevin, ya da Xanbabanın durmasının heç bir anlamı yoxdu. Meni ancag bu çetinliklerden gurtuluş düşündürürdü. O çağda Mecnun sevgisile etdiklerimden demek olar heç ne dile getirmemişem. Garabağ savaşı veteranı hügugu almağı bele kişiliyime sığışdırmadım, Ermenini yenmemiş ne veteran?! – dedim.  Ancag bizim düşüncesi pozulmuş Türk ulusunun içinde nece “satgınlarımız” varmış?! Bu yazıda bir-iki olmuşu demek isteyirem. Goy Azerbaycana Mecnun sevgili yaşıl politikler gelecekde işlerini daha yaxşı gursunlar.

Azerbaycan Respublikasının Sağlamlıg bakanı Rahim Hüseynovun yardımçısı, gördüyüm etkili işlere göre mene “bolşoy demokrat” deyen, sonralar başını götürüb ABŞ-a getmiş Zemfira Hacıyeva tanınmış şair olan gaynatasının tapşırıb bakan yardımçısı goydurduğu yeznesinin az arada bakanlığın aparatını iflic etdiyini demişdi. O günlerde işçiler gerginlikden koridora çıxmağa da gorxurmuşlar. Sağlamlıg bakanı menimle görüşende dedi: “Doktor, tek balamın canına and içirem. Menim bu ele, bu obaya, Azerbaycana kişi kimi gullug elemekden başga isteyim yoxdur! Anlamaz adamlar ora-bura soxulublar, işlemeye goymurlar!”.

Men gedib Dövlet katibi Penah Hüseynova Sağlamlıg Bakanlığında yaranmış ortamı bildirdim, bakanın yuxarıdakı sözlerini ona çatdırdım. Bir az da acıglanıb dedim: ne partokrat atıblar ortaya! Bu adam 1946-cı ilde doğulub. Sen partokrat olmayıbsan?! Abulfaz partokrat olmayıb?! Bu adamın en azı Salyan, Neftçala, Bilesuvar, Ali Bayramlı, Bakıdakı gohumlarının da gücünden yararlanıb çetinlikden çıxmag gerekdir!

Dövlet katıbi dedi: Yadigar bey, o gerginliyi kimin yaratdığını bilirem. Rahim doktoru çıxardıb yerine keçmek isteyirler. Gurtardı!!!

Günler keçdi! Penah Hüseyinov tutsagdan çıxandan, Heydar Aliyevle görüşenden sonra AMEA-ya geldi. Çay stolunun başında menden soruşdu: dostunla görüşürsenmi?

– Duruxdum. Ne dostum?

– Rahim  Hüseynovla.

– Men erik dostu deyilem!

• Keçmiş Dövlet katibi dedi: sen bilmedin, men Prezident Aparatının işinin yüzde 30-u Rahim Hüseynovun elile gördüm.
• Dedim: yaşı, men gelib sene o adamın gücünden yararlanın deyende, mene inanmırdınmı?!
• Bir de Penah bey, gör Heydar Aliyevle danışıb İskender Hamidovu buraxdıra bilersenmi? İskender Hamidov damda yatmalı oğul deyildir!

Keçmiş Dövlet katibi dediklerimi eşitmirmiş kimi yanıt vermedi…

O çağda Azerbaycan Respublikasının Beden terbiyesi, İdman bakanlığında da yaranmış oxiar ortamdan bir yardımçı (keçmiş subay) gelib meni tapmışdı. Ancag İskender Hemidovla görüşenedek onu görevden aldılar.

Sağlamlıg Bakanlığı “iflic” edilerken mene “cıxartdır bunları özün bakan ol” –  deyenlere: “men bir kişini işinden çıxartdırıb, yerine keçmerem!” – yanıtı verirdim. Menim Azerbaycana, Türke sevgim “Sen o Leyli deyilsen” sevgi felsefesine dayanır.

3

Dövlet katibi Lale Şövket Hacıyeva arvadı onunla bir grupda oxumuş bir bakan yardımçısını bakan goydurmag üçün bir gün Heydar Aliyevə “Rahim Hüseynovun Türkiyeden derman alınarken rüşvet alması” bilgisini çatdırmışdır. Heydar Aliyev ondan “yaxşı işçi olduğuna göre” görevinde saxlanma onayı alınmasına baxmayarag, geceden keçmiş garşısına goyulan belgeni gollamış, bakanı görevden almışdı.

Bax, Azerbaycan Respublikası Açısının yönetim guruluşu bu, saray oyunlarından, saray yalanlarından, saray avtoritarizmden gurtarılmalı, evrensel hüguga, seçki ilkesine uyğunlaşdırilmalıdır! Gurtuluş yolu da ancag demokratik seçkili yönetimde, parlamentar politik guruluşdadır!

Öldüyüne göre adını yazmadığım, bakan goyulmayan  o yardımçı ile 2016-cı ilde, Prezident Aparatının yanında garşılaşdıg. Bir az sayğısız davrandım. El-ele verib işlemediniz! Başgasının haggına göz dikdiniz! Heydar Aliyev ele bele oğlan deyildi, yerinden duran onu aldatsın – dedim. Sözsüz, Heydar Aliyevi çağdırmag olsa da, aldatmag çetindi. Onun özünün ölçüleri vardı…

Dinmedi.

Ancag Heydar Aliyevin Azerbaycanın yeni Sağlamlıg bakanı görevine goyduğu Ali İnsanovun Azerbaycan Sağlamlıg Sistemine başçılığı özbaşınalıg, dağıdıcılıg, politik gudurğanlıg illeri oldu.

Azerbaycan Respublikasında, öten 25 ilde çağdaş demokratik politik düzen yaradılmadığından, bele yanlışlar bu gün daha avtoritar biçimde yayılıb.

4

İyulun 10-da Medeniyet TV-de, könlümüzde unudulmaz mahnıları, fotolarındakı gözel baxışları galmış Elza İbrahimovanın 2018-ci ilde keçirilmiş anma gecesinden yazılmış konserte baxırdım. Birden, gonşu otagdan oradakı televizorda oxunan mahnını eşitmeye çağırdılar. ATV adlanan televiziyada bir oynağan meyxanatek döşeyirdi:

Milletim Azeridir,

Bakılılar hünerlidir.

Bu, çox acınacaglı, axmag olay Azerbaycan Respublikasında hansı dağıdıcı ulusal kimlik, dil politikası yürüdüldüyünü çox aydın gösterir!

AzTV-ler bele, türkgarşısı anlamazlıglardan yaranmış “Azeriyem men! Gedim bir xalgın…” kimi axmaglıglardan birini de tez-tez verirler.

Panaryanistlerin Azerileri anlamsız olub, adları yazımın böyük sevgisine uyğun gelmediyinden, ondan heç ne yazmıram. Ancag menevi haggı olan bir Türk kimi soruşuram: 1925-ci ilde öz ağılsızlığımızdan çağın 6-cı büyük Türk imperatorluğunu  – Gacarlar Açısını dağıdıb, şovinist Fars Açısı gurdurandan sonra başlanmış “Kesreviçilik,  Panaryanizm” uydurmasını yayan ATV adlı, ulusal düşüncesizlik yeri kimin kababçısıdır?! Buradan Azerbaycan Türklerine, ne üçün aşağılama, geridüşüncelik yayılır?!

İyulun 13-de Türkiye Respublikası televiziyalarından Ermeni Ordusu ile yavaş sınırında atışmada “4 Azeri askeri”nin öldürüldüyü bilgisi verildi. Azerbaycan Respublikası bu günedek Azerbaycan Türklerinin adını düzgün yazmayan, demeyen hansı uluslararası bir guruma, kime… kime… bir yol da olsun, “Yaddaş Bildirgesi” gönderibmı?!

Bu bölümü burada da bitirmek olardı. Ancag AMEA-nin Dilçilik İnstitutunun dilçibaşısı, akademik Möhsün Nağısoylunun BDU-nun dosenti, adını unutduğum Ağabalayeva adlı bir xatunla bir neçe gün gabag Medeniyet TV-de gatıldığı verilişde danışdıglarını oxuculara çatdırmag isteyirem.  Dilçi akademik Möhsün Nağısoylunun verilişde dedikleri onun bilimçi adına yaraşmırdı. Dilçi akademiklerin bele politikanlıglarına öyreşmişik. İş, daha çox, dosent Ağabalayevanın “Bu dövrde Rus dili Azerbaycan diline deyişdirmek baxımdan ele de çox tesir etmeyib” sözlerindeydi.

Bunlar, nece dilçidirler?! Azerbaycanın BDU kimi birinci universitetinin dosenti de bele anlamsız danışarmı?! Universitetlere giriş xalını 100-den az eder, eyitimi pulyığma bazarına çevirersen bele de olar!!!

Dosent Ağabalayeva Azerbaycanda Rus dilinin Türk dilinin düşüncesini nece dağıtdığını öz bilimsel araşdırmaları ile öyrene biler. Men “1-2 dağıtma”nı onun yadına salacağam.

1. Rus dilindeki so storonı söz birleşmesi Türk dilinin düşüncesini dağıtmışdır! Olkede bu yönde gereken, düzgün dil politikası yürüdülmediyinden, bütün günü Ağabalayevatek öyretmenlerin oxutduğu, öyretdiyi dilçiler, jurnalistler, kimler…, kimler… ağına-bozuna baxmadan yarıarab-yarıtürkce sözlerle gulaglarımızı dağıdır, soydaşların Türk dil düşüncesini pozurlar: “iş prezident terefinden, polis terefinden, valideynleri terefinden… görülmüşdür”.

Türkce nece olmalıdır? “İşi prezident, polis, ata-anası görüb”.

2. İspolnyat, ispolnitel – bu sözler Arabın ifa, ifaçı, müşayiet sözlerine çı sonluğu artırılmagla, Türk dilindeki çalğı, çalğıçı, oxumag, oxuyan, tarçı, kamançaçı, garmonçu, pianoçu, nağaraçı… sözlerini yox edib. Tar ifaçısı, kaman ifaçısı, müşayietçi, müşayiet edirler, mahnı oxuyum yox, ifa edim, seslendirim… Oxuyan da ifaçı, çalan da ifaçı, oxuyan da solist, çalan da solist…
3. Veduşiy – Türk dilinde bir sözü, düşünceni kimese çatdırmağa sunmag deyilir. Bu, en azı Füzuli çağından beledir. Verilişi sunarlar, vererler, ötürerler, çatdırarlar. Bizim oxumamış, oxudulmamış jurnalistler ise ne gumbuldadırlar: aparıcı, mahnını seslendirdi, seslendirecek…
4. Rus dilinden keçen “, i po etomu…” düşüncesi. “Şeyx Nasrulla”lar vehşi Arabın VƏOOO bağırtısını bir az gısaldıb VE biçimine salıblar. Mirze Celilin “çör-çöp”lerinden olan bu VE ile cümle de başlayırlar: “Ve biz Şuşaya getdik”?! Yazıg Mirza Fatali Axundov, Hasan bey Zardabi, Abdurahim bey Hagverdiyev, Xalig Bahadır…

SÖZARDI: Dosent Ağabalayeva Azerbaycanda Türk dilinin başına getirilmiş, getirilen oyunlardan doktorlug disertasiyası yazarsa, Türk dilini gorumag, gelişdirmek baxşmdan böyük bilimsel iş görer.

 11-14 iyul 2020-ci il