Güney Azərbaycan fəallarının nümayəndəsi Hüseyn Türkelli, ideoloji mübarizənin tanınmış siması Xaliq Bahadır və Mütləqə İnam Ocağının Yükümlüsü Soylu Atalı milli mübarizə konusunda bir arada.

Hüseyn Türkelli: “…Bilirsiniz ki, hal-hazırda təkqütblü sistem var dünyada. Təkqütblü sistemin mənfi tərəflərindən biri odur ki, kiçik millətlərin manevr imkanları olmur. Amma milli iradə açısından danışsaq, Güney Azərbaycanda milli iradə bizim istədiyimiz biçimdədir. Millət öz azadlığını istəyir. Sosiolojilik baxımdan millətin hamısının istiqlalçı olmasına gərək yoxdur ki. Əhalinin aktiv hissəsinin istiqlalçı olması yetər və passiv hissənin etinasız olmasının eybi yox. Bir sosioloq kimi deyə bilərəm ki, mənə elə gəlir, əhalinin aktiv hissəsi bizim tərəfimizdədir, – Güney Azərbaycanın azadlığını istəyir. Mənə elə gəlir, passiv hissənin də azı 100- də 50- sindən çoxu “kim gəlir-gəlsin, molla rejimi devrilsin” deyir. O açıdan yanaşsaq, hesab eləyirəm ki, Güney Azərbaycanda gedən proseslər bizim xeyrimizədir. Beynəlxalq aləmin bizə dəstəyi yoxdur. Kimsə deyə bilər, mən filan vaxtı filan yerdə görüşdüm. Onların hamısı cəfəngiyyatdır. Sonucda Güney Azərbaycan Hərəkatının Qərbdə dəstəyi yoxdur. Ən azından açıq dəstəyi yoxdur. Ona görə ki, Ermənistan məsələsi var. Deyirlər burda Türk Cümhuriyyəti qurulsa, bəs Ermənistanın aqibəti nə olacaq? Bizim sərt açıqlamalarımız ki olur, erməniləri dəf edəcəyik. Bu, bir tərəfdən millətimizin ruhlanmasına xidmət eləyirsə, o biri tərəfdən beynəlxalq aləm bizim ziyanımıza işləyir. Mən diplomatik davranışın tərəfdarıyam. Ağıllı siyasət yürüdülməsinin tərəfdarıyam. Millətimiz populist çıxışları sevir, bəyənir. Amma milləti populist çıxışlara öyrətmək düzgün deyil. Millətə reallığı demək lazımdır. Milləti ruhlandırmaq lazımdır, eyni zamanda reallığı demək lazımdır. Güney Azərbaycanda reallıq ondan ibarətdir ki, əgər siz gedib soruşsanız, görərsiniz, əhalinin 100- də 75-i müstəqilliyin tərəfdarıdır.

Soylu Atalı: Çox gözəl, mən bunu təxmin eləyirəm. Söhbət konkret olaraq əhalinin istəyindən getmir. Nədən getməlidir söhbət? Biz müstəqillik istəyirik, azadlıq istəyirik. Ancaq bu azadlığa aparan yollar var axı. Bu bir konsepsiya deməkdir, bir strategiya deməkdir. Miili strategiya nədən ibarətdir? Onun işlədilməsi məsələsi var. Milli strategiya işlənməli və milli strategiyanın sırf maarifçi xətti olmalıdır. Maarifçılik xətti siyasətçilərin yürütdüyü diplomatik gedişlərdən asılı olmayaraq, əsaslı şəkildə yürüdülməlidir. Bir də, Milli Konsepsiya olmasa, diplomatik münasibətlər qurmaq müşkül məsələdir. Çünki xalqın içində müəyyənlik olmasa, xalqa əsası olmayan diplomatik ümidlər vermək özünü doğrultmaz. Xalqın bütövlükdə öz gələcəyi üçün müəyyənliyi yoxdur. Nə olacaq, necə olacaq?! Məsələn, mən deyirəm ki, biz müstəqillik istəyirik. Meydana çıxıram, toplum məni tanıyır. Ancaq topluma nə istədiyim bəlli olmur, çünki sırf diplomatik jestlər eləyirəm. Xalqın içində strateji məyyənliklər yaranmır, düşüncə müəyyənliyi yox, aydın hədəf yox. Sadəcə siyasi manevrlər var. Tutaq ki, sabah İran məni aradan götürdü. Həmin düşüncələrin nüvəsi içimdə mənimlə öldü. Sonra meydana bir başqası çıxdı. O da başladı siyasi manevrlər etməyə. Xalq yenə hədəfi tanımadı. Tutalım, o da elan elədi ki, biz bizdən öncəkini davam eləyirik. Axı öncəki nə istəyir, necə istəyir?! Bilirsiniz, bir var xalqın içində gedən, maarifləndirən söhbət, bir də var yürüdülən siyasət. Yaxşı, yürüdülən siyasət gizlənməlidir, ancaq maarifçilik işi gizlənməməlidir. Maarifçilər məsələni açıq qoymalıdırlar ki, hədəfə gedən yol bəlli olsun, toplumun birliyi yaransın. Maarifçilik nəzərdə tutulan hədəfləri bütün dolğunluğu ilə xalqa çatdırmalıdır. Bax, bu məsələnin özü konseptual olaraq işlənməyib. Mən müşahidə eləmirəm. Ona görə narahatam.

Hüseyn Türkelli: Güney Azərbaycan Hərəkatında siz dediyiniz konsepsiya belə nəzərdə tutulub: Bütöv Azərbaycana aparan yolların qısavədli, ortavədli və uzunmüddətli planları deyə bir bölümü var. Əgər qeyri-inqilabi formada, sivil evolyusiya formasında baş verəcəksə, birinci aşama, ana dilində təhsilin bərpa olunması. İkinci aşama, Azərbaycanlılara milli muxtariyyat verilməsi. Üçüncü aşama, İranda tam federal sistemin yaradılması. Millətlərə istədikləri zaman ayrılma hüququ tanıyan bir federal sistem. Necə ki, 15-ci maddəyə əsasən Azərbaycana müstəqillik üçün konstitusiya aktı qəbul olunmuşdu. Konstitusiya aktı o deməkdir ki, Sovet İttifaqında, məsələn, azərbaycanlılar o aktdan istifadə eləyərək öz müstəqilliklərini qoysunlar ortaya. Sovet İttifaqı Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasına guya istədiyi zaman ayrılma hüququ verirdi. 1990-cı ildə səhv eləmirəmsə, Naxçıvan, onun ardınca Azərbaycan müstəqillik haqda konstitusiya aktı qəbul eləyiblər. Bundan istifadə eləyərək bizim millət öz istiqlal aktını qəbul eləyib və istiqlalını ortaya qoyub. Təbii ki, revolyusiya deyil, evolyusiya metodları olarsa, biz eyni aşamaları keçməliyik. Ana dilində təhsil hüququ, sonra mədəni muxtariyyat, federal hakimiyyət, hansı ki, mədəni muxtariyyatda bizim müstəqil olmağımızla bağlı qanun da orda öz yerini alsın. Sonra da deyirsən ki, məni milli mədəni muxtariyyat qane etmir. Ona görə də istiqlalımı elan eləyirəm konstitusiya əsasında. İkinci metod isə inqilabi metoddur. Xarici hücumla İranda yaranmış hakimiyyət boşluğu nəticəsində biz təşkilatlana biləriksə, yəni Güney Azərbaycan Hərəkatı özünü ciddi bir təşkilat kimi ortaya qoya bilərsə, o zaman deyək ki, hakimiyyət boşluğu yaranıb, bu aşamaları keçməyə ehtiyac qalmayacaq. Hakimiyyət boşluğu yaranmış və Güney Azərbaycan türklərinin güclü təşkilatı var, tutaq ki,onları silahlandırmaq da mümkündür. Bu mümkün olduğu müddətdə, əlbəttə, gedib 15-ci maddədən – mədəni muxtariyyatdan danışmayacaqsan. Əgər imkanın varsa, istiqlalını elan eləyəcəksən. İstiqlalını o zaman elan eləyəcəksən ki, onu qorumaq imkanın var, sərhədlərini qorumaq imkanın var. Sərhədlərini qorumaq imkanların varsa, istiqlalını elan eləmək imkanıların varsa, artıq bu olur revolyusiya metodu. Deyək ki, Qərbin başı öz işinə qarışıb, İranı devirmək istəyir və s. Azərbaycan da ortada öz hüquqlarını istəyir.

Soylu Atalı: Əvvəla diqqət yetirin, Sovet Quruluşunda 15 respublikanın, yəni ayrı-ayrı respublikaların istədiyi vaxt müstəqillik elan etmək ixtiyarı təbii ki, dünya kapitalizminin gözündən pərdə asmaq məqsədi idi. Ən azı SSRİ miqyasında birləşən respublikaların deyək ki, kapitalist dünyasının təsirinə düşərək azadlığının, milli dövlətçiliyinin ləğv olunmasının fərqinə varıb etiraz eləməsin, ayağa durmasın deyə, belə-belə şeylər vardı. İndi, əlbəttə, Güney Azərbaycan üçün həmin 15-ci maddənin prinspləri işləmir. Sonra, məncə, Güney Azərbaycan üçün mərhələlər prinsipi də işləmir. Bayaq dediyiniz, tutalım əvvəl bizə milli məktəb versin, təhsilimizi özümüzə versin, heç olmasa ana dilimizi bu və ya başqa şəkildə bərpa eləsinlər. Qəti əminəm ki, biz istənilən bir mərhələni keçdikdən sonra, o biri mərhələdə mütləq qabağımızı kəsəcəklər. Niyə? Çünki Batı üçün də, Rusiya üçün də Azərbaycan güclü, keçilməz siyasi “cəngəllik”dir, Azərbaycan bir vaxtlar dünyaya meydan oxumuş böyük tarixi imperiya deməkdir onların nəzərində. Onun həm imperiya təcrübəsi var, həm inqilablar təcrübəsi var və s. və i. a. Bu baxımdan, o güclərin Güney Azərbaycanla bağlı proqramları həmin aşamalar üçün artıq hazırdır. Ciddi maneələr düşünüb hazırlayıblar. Ona görə də, əgər birinci aşamada dediyiniz ana dilimizdə təhsil imkanı, məktəb imkanı əldə eləsək, o biri mərhələyə bizi ən azından 1 əsr buraxmayacaqlar. Xalqın özünün içində də arxayınlaşma başlayacaq. Bilirsiniz xalqı ayağa qaldıran nədir? Hiddət. Onun hüququ yox, milli haqqı ayaqlanıb. Onun o hiddətini aradan qaldıran, yumşaldan mərhələdir balaca uğurlar. Ona müəyyən güzəştlər eləmək ağzına sanki saqqız atmaqdır. Bu mənada Güney Azərbaycan məsələsi çox çətin məsələdir. Ona görə də, mənə elə gəlir ki, Güney Azərbaycan məsələsində milli səfərbərlik getməlidir. İstər mənəvi, mədəni, kültüroloji, istər siyasi. Dediyimiz Milli Strategiyanın bütün konturları işlənib hazırlanmalıdır. Bu baxımdan Güney Azərbaycanın içərisində ciddi oturuşma getməlidir. Strateji baxımdan toplum buna hazırlanmalıdır. Habelə, toplumun içərisindən üzə çıxanlar onun diqqətində, tanımında fəaliyyət göstərməlidirlər. Bu gün qabağa çıxan qüvvələrimiz xalqla gərəkən yöndə işləyə bilmirlər. Onlar toplumu zəif görür, xalqı zəif hesab edirlər. Ona görə xalqla deyil, hegemon güclərlə işləməyə üstünlük verirlər. Qıraq qüvvələr də bunlardan özləri üçün istifadə edirlər. Quzey Azərbaycanı götürək. İstər Qıraq güclər, istər ölkədəki hakim güclər, elə ki, görürlər 5 nəfər qabağa çıxır, toplum da onları eşidir, dərhal bunların içərisinə özlərinin təsirində olan bölücü adamları yerləşdirirlər, maneələr hazırlayırlar. Toplumun eşitdiyi önəçıxmışları ələ alıb mübarizəni sıradan çıxarırlar.
Bu gün mən də toplumun indiki səviyyəsinə güvənmirəm. Çünki toplumun əsas hissəsi inamını, ümidini itirib. Eyni zamanda bütünlüklə öz məişətiylə məşğuldur. Toplumun fəal hissəsinin də səviyyəsi ideoloji baxımdan çox aşağıdır. Onun bu yöndə bilgisi də yoxdur, böyük məsələləri dərk eləmir, görmür. Ona görə qabağa çıxanlarımız satıla bilir, alına bilir. Beləliklə, bizim içərimizdə proseslər ki, gedir işi müəyyən mərhələyə çatdırırıq, elə bilirik ki, uğurun bir addımlığındayıq. Birdən, qəflətən qabağımızda gedənləri elə alırlar, işimiz gedir 1 əsr o tərəfə. Özəllikcə Güney Azərbaycanın istiqlalı uğrunda mübarizə əsrlərdən-əsrlərə olmasa da, qərinələrdən -qərinələrə ötürülür. Nə qurulmağımız baş tutur, nə Bütövlüyümüz. Deməli, biz yenə də hazırlıqsız yaxalanırıq. Nəticə etibarilə Güney Azərbaycanın fəlakətlərini hər bir aşamada yenidən yaşamalı oluruq. Ən azı, Güney Azərbaycanın fəlakətlərinin bu cür saxlanması ilə biz burda Azərbaycanı itiririk. Qarabağı niyə itiririk?.. Qarabağı heç də əldə eləyə bilməyəcəyik Güney Azərbaycan söhbəti həll olunmasa. Bizim qarşımızı Qarabağda kəsiblər. Bizim Türk Dünyasına çıxışımızı, Türk Dünyasının bizə çıxışını Qarabağda kəsiblər. Bunu məqsədli şəkildə saxlayırlar. Qərb Rusiyayla nə qədər rəqabət aparsa da, Quzey Azərbaycana münasibətdə, Türk Dünyasına münasibətdə onlar danışılmamış müqavilələr bağlayıblar sanki. İmzalanmamış şifahi müqavilələr bağlayıblar. Onların bizə strateji münasibəti bəllidir. Dəyişməyəcək heç vaxt. Çünki yaxşı bilirsiniz ki, Güney Azərbaycanın aktiv şəkildə fəaliyyətə qoşulmasıyla və öz bütövlüyünə dartınmasıyla bölgə keçir onun əlinə. Yəni bölgə bütünlüklə bizim yönətim kurallarımızın təsirində olur. Bunu bilmirlər məgər onlar?! Bilir və yaxşı da hesablayırlar, yaxşı da proqramlarını qururlar uyğun şəkildə. Bu mənada mənə elə gəlir ki, biz Güney Azərbaycanda gərəkən yöndə iş qura bilmirik, bilməmişik. Nəticə etibarilə, biz kənar basqıların, kənar istəklərin məqamını gözləyirik ki, onlardan necə yararlanaq, necə bəhrələnək. Özümüz istədiyimiz səpkidə qura bilməmişik işi və biz hamılıqla elə bil harasa, nələrəsə tələsiyirik. Ona görə qura bilmirik. Bizim başı-ayağı bilinməyən bu zümrəmizin içində sağlam Milli Qüvvə yaratmaq, formalaşdırmaq üçün onun həm üslubu gərəkdir, həm də yazılmış konsepsiyası gərəkdir. O konsepsiya əsasında sağlam qüvvələrin mütləq bir araya gəlməsi yetirilməlidir. Bayaq deyirsiniz, Əbülfəz bəy deyirdi ki, “neyləyim əlimdə olan fərdlər bunlardır”. Əlində olan budur, çox yaxşı, əlində olmayanı yaratmalısan. Elanlara tələsmə. Sən xalqı yetirməlisən, yetirməyə borclusan. Məni Azərbaycan üçün, Güney Azərbaycanla bütövlüyü üçün kəfənə bükməlisən. Bax, bu yöndə biz yazılı, düşünülmüş, təşkil olunmuş iş apara bilmirik. Pərakəndə, dağınıq, birimiz o tərəfdə, birimiz bu tərəfdə. İnkar eləmirəm, hər birimizin içərimizdə Güney sevgisi də var, Quzey sevgisi də, Qarabağ sevgimiz də var. Amma sevgimiz iş görmür. Sevgi azdır. Bizim möhtəşəm siyasi idrakımız, mənəvi ruhani idrakımız səfərbər olunmayıb. Bax, bizim böyük fəlakətimiz mənə elə gəlir budur. Sağlam qüvvələr konsepsiyanı işləyib gətirməlidir gündəmə. O konsepsiya Quran ayəsi olmalıdır bütün fəaliyyət göstərən insanlarımızın hamısı üçün.

Xaliq Bahadır: Biz yaxşı iş qurmadan, fundamental iş qurmadan başlayırıq danışmağa, başlayırıq qışqırmağa. Mənim demək istədiyim odur ki, bizim düşüncəmizin özündə bir sistem olmalıdır, bir qanunçuluq olmalıdır, çağla ayaqlaşma olmalıdır. Bunlar olmayanda uduzma qaçılmazdır.

Soylu Atalı: O çağla ayaqlaşma məsələsi necə olmalıdır?! Mən düşünürəm ki, bizim stratejimiz tam ortaya gəlməlidir. Stratejimizin əsasında da taktikamız olmalıdır. Bunsuz taktika da çaşqın durumdadır. Taktika Strategiya zəmini üzərində deyilsə, həmişə çaşqın durumda olacaq.

Xaliq Bahadır: Çağla ayaqlaşma deyəndə bilirsiniz nəyi deyirəm? Çağın prinsipləri var. O prinsiplər bizdən asılı deyil. Biz davranışlarımızı,` siyasətimizi o prinsiplərlə uzlaşdırmağa çalışmalıyıq. Azərbaycanın birləşməsi şansı yaranıb, bayaq sizin dediyiniz güclər onu qoymurlar. Başqa çağlarda bir-birilə düşməndirlər. Tutaq ki, İngiltərə ilə Rusiya bir-birinə düşməndir. Ancaq dönə-dönə olub, Azərbaycanın birləşməsi imkanı yaranıb – bunlar ona qarşı birləşib. Mən bunların hamısını bir yerdə deyirəm, biz çağın prinsiplərilə o maraqlarımızı uzlaşdırmağı bacarmalıyıq.

Soylu Atalı: Düzdür, taktika dediyimiz odur. Bax, indi belə bir məsələyə toxunum. Əvvəla bizim bütün işimiz, fəaliyyətimiz şəxsiyyətə dayanmalı deyil. Düzdür, Şəxsiyyət böyük söhbətdir. Çünki onun ağlı işləyir, o, manevrləri də bilir, yazmağı da bilir, konsepsiya ortaya qoymağı da bilir. Ona görə də şəxsiyyətin rolu danılmazdır. Ancaq təkcə şəxsiyyətin özünə dayanmaq mümkün deyil. Gərək dediyim kimi, konsepsiya olsun ortada. Yazılı qanunumuz olmalıdır ki, onun əsasında davrana bilək. İndi Qərblə Rusiyanın münasibətinə diqqət yetirin. Bu vaxta qədər Qərblə Rusiyanın mənafeləri harda toqquşurdu? Orta Doğunun başqa bölgələrində. Əfqanıstanda toqquşurdu, deyək ki, İraqda toqquşurdu, sonra, axırıncı Suriyada toqquşurdu. Suriya içinə doğru sıxışdırılır artıq. İndi artıq bunların mənafeləri bizim bölgədə toqquşur. Nə qədər ki, Batıyla Rusiyanın mənafeyi bizim bölgədə toqquşmurdu, başqa bölgədə toqquşurdu, iqtidarımız – Azərbaycan iqtidarı balanslaşdırma oyunu apara bilirdi. Bir az ona, bir az buna. Onlar ona icazə verirdilər. İndi artıq onların mənafeyi bizim bölgədə toqquşduğuna görə balanslaşdırma oyunu yeriməyəcək. Ya o, ya bu. Seçim var. Biz niyə seçə bilmirik? Strategiyamız yoxdur. Dövlət olmağımıza baxmayaraq, strategiyamız yoxdur. Dövlət strategiyamız olsaydı, mütləq biz gərəkən uğurlu addımları ata bilərdik. Ən azından strategiyamız olsaydı, bu və ya başqa şəkildə bizimlə hesablaşmaq zorunda qalardılar.

Xaliq Bahadır: Soylu bəy, dövlət strategiyamız olsaydı, biz bütün çevrə dövlətləri ilə düşmən olmazdıq. Bu elə-belə faktor deyil. Bu gün biz çevrəmizdə olan bütün dövlətlərlə düşmənik, qardaş Türkiyəylə belə.

Soylu Atalı: Bəli. 90-cı illərdən bu yana Azərbaycan iqtidarı SSRİ-ni dağıdan Batının və SSRİ-nin varisi Rusiyanın (ikisinin də) könlünü aldı. Nəylə aldı? Azərbaycandan qurbanlar verməklə. Neftindən qurban verirsən, sərvətlərindən qurbanlar verirsən,` potensial hər şeyindən qurban verirsən. Qurbanlar verməklə balanslaşdırırdın. Yaxşı, bu qurbanlar ona lazım idi. İndi onların mənafeyi başqa nöqtədən toqquşur. Artıq onlar təkcə Azərbaycanla bağlı düşünmürlər ki. Onların Azərbaycanın sərhədlərindən qıraqdakı bölgələrdə də mənafeləri toqquşur. Azərbaycanın sərvəti daha onları susdura bilməyəcək. Mümkün deyil. Bax, bu baxımdan deyirəm, biz dövləti oğurlanmış xalqıq. Biz indi durub strateji nizamı bu günkü hakimiyyətdən uma bilmirik. Ona görə mütləq ziyalı ağlı işləməlidir burda…
Mən konsepsiyavari bir şey yazmışam. Adına şərti olaraq konsepsiya deyirəm. Bir az yekə çıxmasın, onu sizin diqqətinizə təqdim eləmək istəyirəm. Birgə ona baxasınız, əlavələrinizi edib, mövqelərinizi deyəsiniz. Onu işlədək əgər uyğun biləriksə. Biz onu diqqətlərə təqdim eləyə bilərik. Bizim istəyimiz bax budur. Strateji konsepsiyamız olmasa heç nə eləyə bilməyəcəyik. Konsepsiya olandan sonra, uzaqdan-uzağa o insanların başını bir yerə yığmaq olacaq, məncə. Bu artıq nüvədir. Bir-birini qəbul eləməyənlər məcbur olacaq bir yerə gəlsin. Bu yoxdur deyə bir yerə gəlmirlər. Hərə öz istədiyi kimi çabalayır – o deyir mənim öz fikrim var, bu deyir mənim öz işim var. Amma ortada vahid bir mövqe olmalıdır. Onu ortaya gətirmək və bütün qabaqcıl fikirləri, hər kəsin üstün təkliflərini o konsepsiyada nəzərə almaq mümkündür. Beləliklə də, istər O Tay üçün, istər Bu Tay üçün vahid xətt müəyyən eləmək olar. Bütövlükdə milli strategiya ortaya qoymaq olar. Bu işlənməsə, mübarizənin uğuru mümkün deyil. Mən bunun həyacanı, ağrısı ilə yaşayıram. Zaman-zaman bu, beyinləri, düşüncələri məşğul eləməlidir. Ortaya bir şey qoyarsan onun əsasında hətta əsərlər yazılar, düşüncələr işləyər, beyinlər işləyər. Bir ənənə yaranar, bir örnək yaranar. Biz artıq yaşamaq istəyirik, biz millət olmaq istəyirik, biz xalq olmaq istəyirik. Bizi millət olmaq həddinə gətirən dərin, ciddi, əsaslı nəzəriyyə olmalıdır. Biz Batı yönətim kuralları ilə millət ola bilməyəcəyik, dövlət ola bilməyəcəyik. Mümkün deyil. Biz, olsa-olsa Batı yönətim kuralları ilə onların inhisarında olacağıq, tabeliyində olacağıq. Onlar guya bizlə əməkdaşlıq eləyəcəklər, əslində onlar bizi idarə eləyəcəklər.

Hüseyn Türkelli: Siz bu konsepsiyanı verin yazılı, mən sevə-sevə oxumağa hazıram. Hansı əsas üzərində yazılıb, evolyusiya, reformalar, yoxsa revolyusiya prinspləri?

Soylu Atalı: Bilirsiniz, söhbət əsasən istəklərin, hədəflərin planlı, proqramlı şəkildə təsbit olunmasından gedir.

Hüseyn Türkelli: İstək bütöv Azərbaycan deyilmi?

Soylu Atalı: Bütöv Azərbaycana aparan yolları demək istəyirsiniz yəqin ki? Söz yox ki, burda mən birinci növbədə intibah məsələsini düşünürəm. Çünki inqilabi yolla mümkün olmayacaq. İnqilaba hazır deyilik.

Hüseyn Türkelli: Birdən-birə hakimiyyət boşluğu yaranarsa, İrana hücum olunarsa, o zaman evolyusiya mümkün olmayacaq axı?

Soylu Atalı: Gəlin götürək Səttərxan hadisəsini. Səttərxan hara qədər gəldi çıxdı?

Xaliq Bahadır: Soylu bəy, Hüseyn bəy düz deyir. Mən düşünürəm bizdə ikiqat plan olmalıdır. Niyə görə? Bu gün dünyada gedən proseslər bizi ayıq saxlamalıdır. Biz bilməliyik, burda hər şey bizdən asılı deyil. Çox şey başqalarından asılıdır. İkili plan olmalıdır. Ona görə biri evolyusiya olmalıdır, biri revolyusiya. Təbii ki, mən özüm istəyirəm evolyusiya yolu olsun. Çünki yüz ildə biz çoxlu sayda itkilər vermişik. Mən özüm o cür düşünürəm ki, yaxşı olar evolyusiya yolu olsun. Ancaq olmaya da bilər. Görürsünüz nələr baş verir – Tunisdə, Liviyada, Suriyada, Misirdə?! Bu gəlir bizə. O axındır. O axını yönəldən güclər də bizə bəllidir.

Soylu Atalı: Mən bu fikrə etiraz eləmirəm. Mən sizə bir şey deyim. Bu gün çox yaxşı bilirsiniz ki, İran məsələsi hansı yöndə öz həllini tapmağa itələnir. Elə bir yöndə ki, bizim üçün sizin dediyiniz inqilabi situasiya yetişməsin, yaranmasın. Onu düşünürlər. Siz bunu gedişatdan görürsünüz. Onlar İran məsələsini elə çözməyə çalışırlar ki, Güney Azərbaycan üçün inqilabi situasiya yetişməsin. Yetişdirməyəcəklər, imkan verməyəcəklər. Yaxud da onlara gərək olan yöndə yetirəcəklər. Ona görə biz onu nəzərdə tutaq, cəhd eləyək təbii ki, amma yeriməyəcək. Biz ciddi düşünməliyik.

Xaliq Bahadır: Biz demirik ki, mütləq elədir. Deyirik belə ola bilər.

Soylu Atalı: Xaliq bəy, Güney Azərbaycanda məqsədli şəkildə inqilab üçün şərait yaransa, (inanın ki, başqa yol tapa bilmirlər İranın məsələsini həll eləməyə) mütləq bizi vətəndaş qarşıdurmasına gətirəcəklər onunla.

Xaliq Bahadır: Biz hər ikisinə hazır olmalıyıq.

Hüseyn Türkelli: Mənə elə gəlir ki, bizim iki əsas planımız olmalıdır. Bir tutaq ki, İranı vururlar, hakimiyyət boşluğu yaranır və bu artıq evolyusiya deyil, revolyusiya metodudur. Nə qədər hazırıq, necə təşkilatlana bilərik, necə sərhədlərimizi qoruya bilərik, nə istəyə bilərik və nəyə nail ola bilərik? Buna hazır olmalıyıq. Bununla bağlı bizim ciddi bir planımız olmalıdır. İkinci, alternativ. Bir var deyək ki, bizim ən yaxşı real planımız, bir də var bizim ən yaxşı alternativimiz. Ən yaxşı alternativ planımız isə, sizin dediyiniz evolyusiya planı və uzaqvədli planımız Azərbaycanın bütövlüyü deməkdir. Ortavədli planımız Güney Azərbaycanın müstəqilliyi deməkdir. Qısavədli planımız deyək ki, Güney Azərbaycanda milli muxtariyyətin əldə edilməsi uğrunda mübarizədir və s. Ancaq bütün bunları hazırlayanda biz həm də xarici faktorları nəzərə almalıyıq. Xarici faktorlar deyəndə Azərbaycandan kənar faktorları nəzərdə tuturam. Azərbaycandan kənar deyəndə, məsələn, farsların kültürünü nəzərə almalıyıq. Qərbə çıxdığında görürsən ki, Qərbdəki insanlar, əgər hansısa ölkədə federal sistem varsa, milli muxtariyyatlar varsa, bunlar ona hazırdır. Kanadada, məsələn, bir tır şoferi yuxarıda ingiliscə yazır, sevə-sevə aşağıda fransızca yazır. Çünki bunun kültürü buna hazırdır. Hər ikisinə hazır olmalıyıq dediyim kimi. Farslarda o kültür yoxdur ki, məsələn, federal sistem yaratsın. Çünki farslar türklərə aşağı millət kimi baxır, bizdə aşağılıq kompleksi, onlarda yuxarılıq kompleksi. Onlar bizi aşağı sayır. Deyək ki, bizim millətdə problem odur ki, aşağılıq kompleksinə qaçır. Onlardakı problem odur ki, yuxarılıq kompleksinə düçar olub. Onlar enmək istəmir, biz qalxmaq istəmirik.

Soylu Atalı: Bilirsiniz, mən hesab eləyirəm ki, fars eqoizminin özü fakt qarşısında qoyulmalıdır. O da necə? Məsələn, mən şəxsən konseptual məsələlərlə bağlı belə düşünürəm ki, maarifçilik işi qlobal olaraq farsların özünün içinə buraxılmalıdır. Nə mənada? Fars barışmalıdır nəhayət ki, o, türklə dinc, yanaşı yaşamaq məcburiyyətindədir. Qonşu yaşamaq məcburiyyətindədir. Sənin öz dövlətin, mənim öz dövlətim. İstəmirəm iç-içə olmaq. Min ildir “İran-Turan” qarşıdurması gedir.

Xaliq Bahadır: Soylu bəy, o reallıq yoxdur. Sən o reallığı yaratmalısan.

Soylu Atalı: Bəs mən də onu deyirəm, Xaliq bəy. Bayaq niyə dedim ki, Güney Azərbaycan məsələsi düşünüldüyündən qat-qat çətindir. Mən şəxsən o fikirdəyəm ki, evolyusiya dediyiniz, intibah, dirçəliş dediyimiz məsələ gecikmədən maarifçilik kursu götürərək, gedib çıxmalıdır (biz dönə-dönə vurğu edirik) Uluyurd Hərəkatına. Uluyurd Hərəkatı O Taylı, Bu Taylı Azərbaycanı əhatə eləməlidir. Uluyurd siyasətdir artıq, o mənim işim deyil. Mənim işim Ocaqdır. O sizlərin işi olacaq. O yetişəcək, yetişdirilməlidir. Mən bilmirəm Bütöv Azərbaycanı əhatə edə biləcək mərhələdə biz fiziki olaraq var olacağıq, yoxsa yox. O, qədər asan deyil. Ancaq bu olmalıdır. Əvvəla mən mövcud olsam belə, yenə mənim işim deyil. Mənim işim Ocaqdır. Amma ideoloji olaraq həm də mənim işimdir. İdeya baxımından, onun nəzəri əsaslarının qurulması baxımından mənim işimdir həm də. Bir yerdə bizim işimizdir. Özümü təcrid eləyə bilmərəm…

Xaliq Bahadır: Soylu bəy, biz bilmirik Suriyada… mənim özüm düzü çox informasiyalarla maraqlanan deyiləm. Ancaq hələ özüm aydınlaşdıra bilməmişəm, Suriyada bunlar bir-birini niyə belə yubadırlar? Bəlkə də siz bilirsiniz. Mən düşünürəm, bunlar Suriyadan sonra xeyli qabağa gedəcəklər, İranla bağlı deyirəm. Bəlkə də bunlar bir yerdə olurlar.

Soylu Atalı: Rusiya ilə?

Xaliq Bahadır: Yəni İranla bağlı deyirəm. Biz onlara hazır olmalıyıq. İş ondadır ki, bu gün nə müxalifət olaraq hazırıq, nə də hakimiyyət olaraq. Bax, bu bizim faciəmizdir. Çox yaxın faciədir. Biz nə evolyusiya variantına hazırıq, nə də revolyusiya. Nə müxalifətimiz buna hazırdır, nə hakimiyyətimiz. Çox qorxulu bir situasiyadır.

Soylu Atalı: Bəli. Ona görə də sizin dediyiniz məsələdə, yəni Suriya nöqtəsində qəti əminəm ki, Batı Rusiya ilə anlaşmaq xətti tutub. Çünki qarşıda İran məsələsi var. İran isə həm də Rusiyanın özünün sınırlarının qorunmasıdır içəridən. Mərkəzi, ürəyi Moskvanın qorunması üçün İran çox önəmli faktdır. Xüsusilə, diqqət yetirin, İranın içərisində türklərin bağımsızlıq əldə eləməsi həm də Moskvanın içində Türk dünyasının böyük bir hissəsinin bağımsızlıq əldə eləməsidir. Zarafat deyil. Ona görə Güney Azərbaycan məsələsi bütün Türk dünyasının işidir (dönə-dönə bunu mətbuatda yazmışıq). Güney Azərbaycanın həlli Tatarıstanın, Başqırdstanın… həlli demək olur. Adriatikdən başlayır, Uzaq Sibirə qədər. Bütün onlar çözüləcək.

Xaliq Bahadır: Bizdən yaxşı bilirlər onlar bunu.

Soylu Atalı: Bilirlər. Rusiya ilə Batı bu saat o nöqtənin üstündə işləyirlər. Həm Batı Rusiyanın özünü idarə eləmək istəyir, həm də real gücdür, Rusiya ilə hesablaşmaq zorundadır. Rusiyanı həm də həll eləməyə çalışır.

Xaliq Bahadır: Mən onu elə-belə demirəm, Suriyada bunlar bir-birlərinə münasibəti qətiləşdirməkdə yubanırlar. Görürsünüz də, o demək deyil ki, Amerikanın ona gücü çatmır.

Hüseyn Türkelli: Xüsusi maraq da yoxdur.

Xaliq Bahadır: Tək Suriya işi deyil axı o, region işidir. Mən düşünürəm bunlar regionla bağlı nəsə işləyirlər.

Soylu Atalı: Hüseyn bəy, bilirsiniz ki, Suriyanın içərisində Rusiyanın təsiri başqa bölgələrlə müqayisədə xeyli dərəcədə çox idi. Rusiya da özünü Suriyada qoruyurdu, Suriya da özünü qoruyurdu. İndi Suriyada özünü qoruması iflic olur. Rusiya ordan geri çəkilmək məcburiyyətində qalır. Burda da asan geri çəkilmir. İndi burdan geri çəkilirsə, İran Qərblə dünya müharibəsinə gedəcək. Məcburdur.

Xaliq Bahadır: Suriyada bir çox bağlardır bunlar.

Soylu Atalı: Bəli. Burada dünya müharibəsi gündəmə gəlməsin deyə, Batı da istəmir bunu, Rusiya ilə bir çox məsələləri uzlaşdırır. Gürcüstanda hakimiyyət dəyişikliyi nə deməkdir?!

Xaliq Bahadır: Avropa istəyir müqavilə ilə yaxınlaşmağa.

Soylu Atalı: Gürcüstanda Rusiyaya loyal münasibət bəsləyən İvanaşivilinin hakimiyyətə gəlməsi Qərbin planlarına uyğundur. Heç bir şey elə-belə təsadüfi deyil. Bu regionda ciddi əsaslı təhlil göstərir ki, biz özümüz özümüzün halımıza ağlamalıyıq.
Bir haşiyə çıxmaq istəyirəm. Bəzən bizimkilər erməniyə ağız suyu axıdırlar ki, onlarda birlik var, biz də onlardan birlik öyrənməliyik. Bu mənə yaxşı təsir eləmir. Bilmək lazımdır ki, erməni özünə dövlət qura bilmir. Ona dövləti bizə qarşı olan qüvvələr qurur. Belə olduqda isə, erməniyə dövlət quran qüvvələr bizim dövlətçiliyimizə qarşı gedirlər. Çünki erməni onlar üçün alətdir, vasitədir. Biz isə onların nəzərində potensial gücük. Güc olduğumuz üçün də düşmənik. Bu fikir Gürcüstan üçün də keçərlidir. Ona görə də bizi nə ermənilərlə, nə də gürcülərlə müqayisə eləmək doğru deyil. Biz Türk dənizinə axan çayıq. Onlar isə böyük güclər tərəfindən istifadə və idarə olunan toplumlardır. Onlar nə qədər güclü olsalar da, dünya nizamına təsir edə biləcək imkanda deyillər. Biz isə dünyanın ahəngini dəyişə bilmək potensiyasına malikik. Böyük qüvvələr ermənini də, gürcünü də özləri üçün qoruyurlar. Güney Qafqazda təsirə malik olmaq üçün adını çəkdiyimiz dövlətlər onlara lazımdır. Eləcə də Türk Dünyasına təsir göstərmək üçün erməni və gürcü bölgəsəl vasitələrdir.

Hüseyn Türkelli: Doğrudur. Güney Azərbaycanla Quzey Azərbaycanın müstəqil olması, ya birləşməsi ermənilər üçün problemdir. Baxın, suallar verirlər ki, Güney Azərbaycan müstəqil olarsa, onda Ermənistanın axırı necə olacaq? Dana Rohrabeykerin məlum bəyanatından sonra ermənilərin ən böyük narahatçılığı Ermənistanın bundan sonrakı taleyi ilə bağlı idi. Ona görə də hər vasitə ilə çalışırlar ki, Amerika siyasətinə təsir göstərsinlər.

Soylu Atalı: Hüseyn bəy, bilirsiniz ki, erməninin tarixi haqqı yoxdur. Yeganə millətdir ki, haqsızdırlar. İndiki dövlətləri də qəsbkarlıq əsasında qurulub. Azərbaycanın tarixi torpaqlarını qamarlamaqla (Batı və Rusiyanın dəstəyi ilə) özünü təsdiq etmək mümkün deyil. Əgər Güney Azərbaycan fars əsarətindən qurtararsa, erməninin aqibəti, doğrudan da, mürəkkəb duruma düşür. Baxın, bir yanı Azərbaycan Respublikası, bir yanı Türkiyə, bir yandan da Güney Azərbaycan olduqda erməniyə bir süngü də uzatmaq lazım gəlmir. Özü labüd şəkildə Güney Qafqazı boşaldacaq, onun başqa əlacı qalmayacaq.
Çünki o, burda acından öləcək ən azından. Bunu bilirik. Ona görə həmin böyük güclərin münasibətinə erməninin böyük ehtiyacı var.

Hüseyn Türkelli: Yaxşı, belə deyək də, həqiqət ondan ibarətdir ki, böyük güclərin təsiri olmadan, böyük güclərin yardımı olmadan biz heç bir şeyə nail ola bilməyəcəyik. Təbii ki, millətin iradəsi və s. bunlar yerindədir. Böyük güclərsiz nə edə bilərik?

Soylu Atalı: Bir məqamı xüsusi olaraq vurğu eləmək istəyirəm. Tarixi situasiyanın sözsüz ki, təhlilini aparıb durumu hesablamaq lazımdır. Nəzərə almalıyıq, bu qaçılmazdır. Yəni biz istəsək də, istəməsək də dünyanın siyasi düzənini fırladan həmin böyük güclərdir. Ancaq dediyim kimi, xalqın içəridən etnik, milli mahiyyəti üstə köklənməsi var, qurulması olmalıdır. O qurulma olandan sonra biz həmin xarici quvvələrlə hansısa söhbətləri həll edə biləcəyik. Hələ biz bu gün dağınıq bir durumdayıq. Xarici qüvvələrlə stol arxasında oturmağımız mənasız bir şeydir. Çünki o bizi idarə edir. Bizim nə gücümüz var ki, o, bizimlə nədəsə hesablaşsın?! Hesablaşmayacaq. Müəyyən mənada içimizdə bir nüvə yaranmalıdır. Xəlqi Birlik formalaşmalıdır. 5 il olacaq, 15 il olacaq, onu deyə bilmərəm. Əgər bu proses getməsə, biz o güclərlə dil tapıb danışa bilməyəcəyik. İçərimizdə Milli Birlik, milli oturuşma olduqdan sonra, bizim Türk Dünyasına çıxışımız var, onlarla iş aparacağıq axı. Təkcə öz içimizdə iş aparmırıq axı. Onda o xarici qüvvələr bizimlə hesablaşmağa məcbur olacaqlar. Biz onları məcbur buraxmalıyıq. Yoxsa hesablaşmayacaqlar. Nə qədər biz bu gün yardım istəsək də verməyəcəklər. Onlar bizi öz istədikləri kimi quracaqlar, biz istədiyimiz kimi yox. Bizi istədikləri kimi quranda isə, biz bütün tarixi faktlarımızı itiririk, imkanlarımızı itiririk. Dövlətçiliyimiz özü də (burdakı dövlətçilliyimiz) təhlükə altına düşür. Sabah, birigün dövlətçiliyi qoruya bilməyəcəyik. Olacağıq yenə də Rusiyanın vassalı, ya da Qərbin. Nə fərqi var? Bu mənada biz o mərhələyə qədər içəridə gecə və gündüz işləməliyik, iş getməlidir. Gündən-günə vəziyyət dəyişir. Dəyişilən vəziyyətləri ona uyğun, paralel olaraq hesablayıb, addımlarımızın əsaslarını, işimizin zəminini müəyyən eləməliyik. Bizim ayrı yolumuz yoxdur. Elə bir duruma salınmışıq, dünyada heç bir xalq yoxdur ki, bu dərəcədə mənəvi, mədəni, siyasi parçalanmaya uğrasın. Tarixdə olmayıb. Yalnız bizik. Niyə? Çünki biz bəşəriyyətə yunanlardan daha böyük dəyərlər vermiş xalqıq. Yunanlar Avropanın ağzının içindədir. Yunanları ona görə qoruyurlar ki, mədəni dəyərləri var. Dünyaya ağalıq eləmək üçün dili uzun olsun. O mədəni dəyərləri bizə verməklə içimizdə özünə yer eləsin. Halbuki biz onlardan qat-qat dərin mədəniyyətlər vermişik, dəyərlər yaratmışıq. Bütövlükdə biz, Azərbaycan olaraq, Türk Dünyasını ayaqda saxlaya bilərik. Bunu hesablayırlar, yaxşı bilirlər. Ona görə də bizim hər yerdə qarşımızı kəsirlər. Hər yerdə qapazı endirirlər başımıza, imkan vermirlər. İçimizə hər vasitə ilə dolurlar. Parçalayırlar, bölürlər. Bax, bizi o duruma buraxırlar. Buna görə də biz istəsək də, istəməsək də qaçılmaz məsələlər var, o məsələlərdə tələsməli deyilik, yetirməliyik. Təəssüf ki, biz çox məsələlədə tələsirik. Hər şeyi öz gözümüzlə görməyə çalışırıq. Mümkün deyil. Biz yüzillərdir bu fəlakətə düçar olmuşuq. Nəhayət ki, səhvlərimizi düzgün təhlil etməyi bacarmalıyıq. Babalarımızın səhvlərini düzgün təhlil edək, o səhvləri yenidən təkrar etməli deyilik. Gələcək nəsillərə buraxmalı deyilik. Biz Səttərxanı, Xiyabanini, Pişəvərini, hər bir fərdimizə öyrətməliyik. Onların məğlubiyyəti niyə baş verdi? Onlar vətənpərvər insanlar idilər, indikilərin tayı deyildilər. Bu gün bizim heç Xiyabanimiz də yoxdur. Bu gün bizim Səttərxanımız var? Kimsə deyə bilər, o dövr başqa dövr idi. Xeyir. Dövr başqa dövr idi. Amma münasibət başqa münasibət deyildi. Onda da həmin münasibət idi, indi də həmin münasibətdir. Bizə münasibət dəyişməyib. Zaman dəyişib. Münasibət isə qüvvədə qalır. Biz ona görə hesablamalıyıq. O gün orda Səttərxanı Məşrutə yaratmaqla məhv elədilərsə, bu gün də başqa bir şey yaratmaqla məhv eləyəcəklər. Fərqi yoxdur.

Xaliq Bahadır: Bir iş var ki, Soylu bəy, biz özümüz-özümüzdən öyrənməyi bacarmalıyıq. Danışanda deyir ki, yüz ildə 4 dənə, 5 dənə inqilab eləmişik. Amma özümüzdən heç nə öyrənmirik. Öyrənsəydik, Səttərxanın yanlışlarını öyrənməliydik, Məmmədəminin yanlışlarını öyrənməliydik, Xiyabaninin və s.

Soylu Atalı: Bəli. Özümüz üçün öyrənməliyik, amma dünyaya car çəkməli deyilik. Atatürkün belə, yanlışlarını öyrənməliyik öz içimizdə. Çünki bu yanlışları öyrənmək bizə gərəkdir, dünyaya yox.

Xaliq Bahadır: 2003-cü ildə ABŞ Dövlət Departamenti belə bir bilgi yaydı: Dağınıq Azərbaycan müxalifətiylə əməkdaşlıq bizə əl vermir. 10 il keçib biz yenə də dağınıq durumdayıq. Buna görə biz niyə Amerikanı suçlamalıyıq, Rusiyanı, İranı, ya başqasını. Demək, biz özümüz özümüzdən heç nə öyrənmirik. Bizim burdan qovulmuş bir liderimiz bu gün durub Amerikadan bura səslənir ki, məni ora buraxsalar da gələcəm, buraxmasalar da. O düşüncəylə sənin liderlik eləməyə haqqın yoxdur. Bizim başqa liderimiz burda ictimai palatada oturub birlik yaradır, sonra birdən ortaya bir qərar qoyur ki, mən prezidentliyə namizədəm. Bununla da birliyə zərər verir. Biz bu çatışmazlıqlarımızdan qurtulmalıyıq. Hansısa milli dəyərlər olmalıdır ortada, mədəni dəyərlər olmalıdır, hansısa qanunlar olmalıdır. Biz onlarla işləməliyik. Yoxsa mənim marağım belədir, mən bununla bağlı qərar çıxardıram öz yanımdan, partiyamda iş aparıram, – bununla heç bir yana gedib çıxmaq olmaz. Biz bir yerdə komplekslərdən qurtarmalıyıq. Buna çalışmalıyıq. Belə olmaz. Çalışırıq hər yerdə onu göstərək, onu sübut edək ki, bütün dünya bizə düşməndir. Birincisi, bütün dünya bizə düşmən deyil. İkincisi, düşməndirsə də, biz onu axtarmalıyıq, o suç hardadı? Hardan yaranır ki, bütün dünya bizə düşməndir?

Soylu Atalı: Bunun 2 cəhəti var. Birinci cəhət bizdən asılı deyil. Biz istəsək də, istəməsək də həmin böyük güclər…

Xaliq Bahadır: Soylu bəy, mənə elə gəlir ki, bizim düşmənimiz biz özümüzük.

Soylu Atalı: O başqa məsələ, inkar eləmirəm. Dediyim odur ki, bizdən asılı olmadan bu gün dünyanın siyasi nizamını əldə saxlayan güclər var. Hansı güc istəyər ki, potensial imkanlara malik olan bir türk dövləti dirçəlsin və nizamı ələ alsın?! Ona görə düşmənimizdir. Biz buna baxmadan, bu düşmənin istəyini özümüzə sipər eləmədən öz işimizi görməliyik, biz özümüz ayağa durmalıyıq. Düşmən güclüdür, bəs nə edək? Yaxşı, gəl boynumu vur. Belə olmaz axı. Ayağımı ayağımın üstünə qoyub gözləməli deyiləm ki. İşləməliyik. O biri cəhət nədən ibarətdir? Sizin dediyiniz kimi, bəli, özümüzdən öyrənmirik, maariflənmirik, ağıl işlətmirik, biz ordan dənləyirik, burdan dənləyirik və başlayırıq içəridən bir-birimizi didməyə. Ona görə siyasi dünya bundan istifadə edib bizi balaca saxladığı üçün düşməndir bizə.

Hüseyn Türkelli: Çox gözəl diskussiyadır. Amma dediyiniz o konsepsiya məsələsinə mən çox ciddi əhəmiyyət verirəm. Ümid eləyirəm ki, bu konsepsiyanı mənə də çatdırasınız. Bəlli bir konsepsiya əsasında ortaya çıxmalıyıq. İnsanlar, ümumiyyətlə, bu cür söhbətlərdən kənar qalırlar. Onlar heç vaxt belə diskussiya aparmayıb, aparmaq savadına, biliyinə də malik deyillər. Heç bu haqda danışmaq da istəmirlər. Onlar bir eyforiyaya qapılıblar ki, mən nə desəm odur filan. Hansı ki, belə eyforiya bizim Hərakatımız üçün çox təhlükəlidir. Bilirsiniz, Hərəkatda hər kəsin bir rolu var. Hər kəsin bir zamanı var. Ona görə mən həmişə o mövqedə olmuşam ki, biz addımlarımızı konsepsiya əsasında atan təşkilatlar yaratmalıyıq. Konsepsiyanı qəbul eləyirik. Sonra onun əsasında addım atırıq. Ona əlavələrimiz var eləyirik, tənqidimiz var, deyirik. Əgər biz ona inanırıqsa, bu, bizim deyək ki, olur kutsal kitabımız. Onun əsasında davranırıq, onun əsasında iş görürük. Ona görə də mən sizin konsepsiyaya çox ciddi yanaşıram və yüksək qiymətləndirirəm. Hesab eləyirəm ki, bizim böyük dərdlərimizi aradan qaldırmaq üçün ciddi milli strategiyaya ehtiyac var, milli konsepsiyaya ehtiyac var. Əsas odur ki, Hərəkatın önündə gedənlər bu konsepsiyanı qəbul eləsin və bu konsepsiya üzərində addım atsın. Konsepsiya üzərində addım atsa, millətimiz uğur qazanacaq. Bu gün həqiqət budur ki, istər Quzeydə, istər Güneydə Hərəkat hadisələrin arxasınca sürünür. Hadisələrin arxasınca sürünmə Hərəkata yaraşmayan bir şeydir. Mətbuatın hadisənin arxasınca sürünməsi normaldır. Amma təşkilat və hərəkatın sürünməsi, yaxud hadisə baş verəndən sonra ona münasibət bildirməsi mübarizə deyil.

Soylu Atalı: Hüseyn bəy, dünyada nə baş verir versin, biz əgər dövlətçilik məsələsində bərkimək istəyiriksə, millət olmaq istəyiriksə, Güney məsələsini əsaslı işləməliyik. Nə qədər ki, bizim konseptual baxışımız yoxdur, strategiyamız yoxdur, həmişə bölünəcəyik, qruplara parçalanacağıq. Başımız ora-bura gedəcək. Mən deyəcəm mən düz deyirəm, siz deyəcəksiniz mən düz deyirəm. Bax beləcə hərəmiz özümüzü düz sayacağıq, heç kim özünü əyri saymayacaq. Ona görə də bu Tələb bizim üçün qaçılmazdır. Fərdi münasibətlərdə fərqlər ola bilər, amma böyük məsələlərdə, milli məsələlərdə fikir ayrılığı aradan qalxmalıdır. Fikir ayrılığının aradan qalxması isə ortaya konseptual əsasların gəlməsini tələb eləyir…

(arxivdən)