Sayğılı yurddaş, 17 sehifelik bu yazını 22 avgust – 6 sentyabr 1987-ci ilde yazmışam. Çap olunmadı, unuduldu. Çap etmek, yaymag  olardı, ancag olmadı.   Yazıda Azerbaycandakı oçağkı menevi-psixoloji, sosial-psixoloji durum gabarıg görünür. O illerde Rusiya İmperiyasının strateglerinin yeritdiyi ulusüstü politikalardan ulusal düşüncesi dolaşmış Azerbaycan Türkleri, daha geniş anlamda Azerbaycanlılar SSRİ-de Sov. İKP MK-nın 23 aprel 1985-ci il plenumundan sonra başlayan Yenidengurma… aşkarlıgdan sonra yavaş da olsa özüne gelir, yüz illerle dolaşdırılmış ulusal kimliklerini anlamağa başlayırdılar. Tanınmış jurnalist, sayğı ile andığım tanışım Valid  Sanani yanıma gelmişdi. İş stolunun üstündeki, makinadan yeni çıxmış yazını görende dedi: o nedir?   

Dedim: Mirze İbrahimova Aşıg mektub yazmışam.

Dedi: Ver oxuyum.

Dedim: buyur.

Valid bey, yazını ara vermeden oxuyub dedi: Tarix üçün çox yaxşı belgedir. Ancag bunu çap etdirme! Deyirler Mirze xestedir. Oxuyar, oxutdurar, acıglanıb öler-eleyer boynunda galar.

Dedim: yaxşı.

Valid Sananinin bilinen menevi böyüklüyü bir daha göründü.

Yazı sonralar, daha özgür basın çağında yadıma düşse de, Valid beyin o sözünden “unudulub” getdi.

Gec de olsa, unutmadığım o yazının ideoloji gerekliyini göze alıb, oxumanız üçün Fb sehifeme goymağı düşündüm. Oxucuları çox incitmemek üçün 2 sehife-2 sehife yayımlayacağam.

Velikorosizmin Azerbaycandakı bacarıgsız, ulusal düşüncesiz, “yarımermeni” yetirmeleri ilk mitingler olanda yiyesiz, başçısız yaşılları toxtatmag isteyile Mirze İbrahimovu, Süleyman Rüstemi, Anarı, Ziya Bünyadovu, Püstexanım Azizbeyovanı… böyük kimi çağırırdılar. Bize baxanda çox tanınmış adamlar – SSRİ-nin, Azerbaycan SSR-nin ulus elçileri olan Mirze İbrahimov, Püstexanım Azizbeyova, Anar, Baxtiyar Vahabzade, Zeynab Xanlarova, Ziya Bünyadov, Cabir Novruz, Azad Mirzecanzade, Gabil… o günlerde Türk ulusunun balalarının gabağına düşseydiler, başımıza bu gün de dolaşdığımız oyunlar az gelerdi, gelecek soylara çözümü çox çetin ağrı-acılar goyub getmezdik. Men adlarını çekdiyim, çekmediyim o adamları bağışlamıram, son nefesimedek de bağışlamayacağam! Onlar Azerbaycanı, Türk Ulusunu, Azerbaycanlıları satdılar! Gelecek soylar bizi bağışlamasın! Söysün bizi, söysün! Hagları vardır!

Öten illerde yazı dilimi Azerbaycanın dilçi akademiklerinin görmediyi, Mirze Celilin “çör-çöp dediyi” Arab-fars sözlerinden anladıgca arındırmış, Türkiyelilerle yüz illerle yaradılmış ayrılıgdan Alifbamızda töremiş ayrılıgları ortadan galdırmag isteyile deyişiklikler etmişem. Bilenler, onları tez görür. Ancag AMEA-nın “bir millet, iki dövlet” deyende ağızlarına söz sığmayan sayıbilinmez akademik dilçibaşılarının Azerbaycan Respublikasında, elece de İslam dini adı altında bölücü, aşındırıcı, barışmaz arabçılıg ideologiyasını yayan “molla”ların at oynatdığı Türkiye Respublikasının bir dilçisi Türk yazı dilini ortaglaşdırmag üçün azacıg da olsa çalışmır. Ona göre de, indi o günkü mektubun dilini çox da beyenmirem. Ancag ADU-nun, ya da APİ-nin dilçilik bölümlerinde oxumamış, ideoloji yasaglardan o çağadek Respublika basınında bir yazısı da çap olunmamış yaşıl yazarın yazı dili bütün günü radio-televizorlarda ağıllarına gelenleri gumbuldadan oxumamış oxudulmamış haybasan jurnalistlerinkinden yaxşıdır: “şirin dilli, bey dillidir”.

Sayğılı yurddaşlar, bu gün de I Pyotrun gösterdiyi agentlerin – molla tabatabailerin, şaumyanların, mikoyanların… elinde galmışıg. Ayıg olun!

MİRZE İBRAHİMOVA AÇIG MEKTUB, YA DA İTE ATARAM, YADA SATMARAM

Hörmetli Mirze İbrahimov, sizin “Ədəbiyyat və incesenet” gazetinde çap etdirdiyiniz “Veteni bir-birimizin gelbinde tapag” megalenizi oxuyanda müellifine baxmadan öz-özümden soruşdum: bu ne söz oynatmag, ne cümlebazlıgdır?! Yaxşı, biz Veteni niye bir-birimizin gelbinde axtarmalıyıg? Axı bu menasızlıgdır! Belke köksüne min yara vurduğumuz Azerbaycana gelbimizde böyük sevgi besleyib, daşlarını da yadlara satag?!

Yadınızdadırsa, sizin neslin yazıçılarından biri, belke de heyasından adam utanan ananızın dilinden bir İngilise bele deyib: İTE ATARAM, YADA SATMARAM!

Bir gün keçmiş gözüm Krım Tatarları ile bağlı üstüörtülü çağırışa sataşdı. Tez megalenin yazanına baxdım: Mirze İbrahimov. Dondum. Oxudum, oxudugca yalandan, ikiüzlülükden deli oldum. Ne imişsen, ay dünya, ne imişsen…

Öz-özümden soruşdum: bu kişi, bu ağsaggal, bize ağıl öyretmeli, başına yığıb milli birliye çağırmalı çağında bele niye eleyir?!

Yadıma bir neçe il gabağın olmuşu düşdü. O vaxt siz, Azerbaycanda görkemli şexsiyettek tanınan Mirze İbrahimov yeni il gecesi birden Heydar Aliyevin sağlığına sağlıg dediniz…

Yenice oyanmağa başlayıb, geleceye baxan çoxlu yurdsever bu hereketinizden heyretlenmişdi. Demeli, elaltından ağalıg savaşı gedirmiş. Heç kim bu, gizli oyunları istemirdi. Ölkeni pis güne de o, ağalıg savaşı goydu. Yazıg Azerbaycan, yazıg elim, yazıg ulusum!

Men sual verdim, ancag suallar özü bir suala döndü: bilmirem, bilmirem, bilmirem Mirze İbrahimov niye bele eledi?

Yadıma sizin son günlerde çap etdirdiyiniz şeirler düşdü. Onda öz-özüme demişdim: amansız dünya, deyesen, Mirze İbrahimovu da gocaltdın…

Mirze, bu megaleni Magsud İbrahimbeyov, ya da Süleyman Rüstem yazsaydı, dözülerdi. Baxtiyar Vahabzadenin, ele Anarın yazması da dözülmez olardı. Ancag sizin, daha böyük bir şexsiyetin bele hereketi ağlasığmazdır.

Mirze, siz bizimçün 20-ci esrin evvellerinde doğulmuş meşhur Azerbaycanlılardansınız. Siz böyük güdretler: Üzeyir bey Hacıbeyov, Hüseyn Cavidle oturub durubsunuz. Biz sizi sosializm realizmi fırıldağında itmeyib, öz kökü üstünde sesini ucaldan bir yazıçı görmüşük. Men istemezdim, sizin Azerbaycanda ucaltdığınız Mirze İbrahimov heykeli uçub dağılsın. Bu megale sizi hörmetden saldı Mirze! Mirze yazarken sizin adınızı yox, hörmet elameti kimi seslenen Mirze yazıram.

(Adı var)

10 yanvar 2021-ci il