Gayıdag “Azerbaycana heç kim beyler-xanlar boyda pislik etmeyib” – bolşefaşist düşüncesizliyine, axmaglamasına. 2008-ci ilde yayımladığım, “Politologiya (Açıglamalarla sözlük, ya da milli kimlik dersleri)” bitiyinden Türkün beylik gurumunun Türk tarixindeki önemini gösteren bölümü Arab-fars sözlerinden kiçicik arındırmagla oxuculara sunmagla bütün yad töremelerine yanıt verirem.
“BƏY (BEY, BEG, BƏG, BEK, BAY) – eski, Orta Çağ, elece de XX yüzilin başlarında Türk açılarında soy, sosial, politik titul, görev, üztutma biçimi, insan adı. “Bey adı bilik sözü ile bağlıdır. Biliyin lesi getse, bey galar: bilik – biik (bək, bəy)”. En eski çağda – Oğuz xan çağında yaradılmışdır. “Göytürk yazılı daşları”ndan anlaşıldığına göre, xaganın uruğundan (göbeyinden, soyundan, tayfasından) olmayan beysoylulara, yüksek Açı görevlilerine BEY adı verilirdi.

Moğollar döneminde de bele olub. Ancag Çingiz xanın oğullarına bey deyilmez, töre deyilerdi. Uygurlar Açısında xagana da çox ara beg, ya da ilig beg, bir bölgenin başçısına beg deyilib. Gaynaglarda İla begi, Yığma begi, Kent begi deyimlerile garşılaşılır. Bölgesinde baş bey, baş ağa, başbuğ olan bey, elece de sübaşı – ordubaşı, güvenlikçi, yetkilidir.

Bir sıra gaynaglar yanılarag ordunun Mongol sözü olduğunu yazırlar. Mongol mongoldur. Mongolun Türke, Türk diline, türklüye heç bir gatışacağı, etkisi yoxdur. Türk yağılarının bu gün yer üzündeki sayı 1,5 ml olan Mongollara yapışdırmağa çalışdıgları bütün şeyler uydurmadır. Çingiz xanı doğan Türk Eli Moğoldur. Miladdan gabag 4-3-cü minilliklerde oluşmağa başlamış “Dede Gorgud” boyları ordunun Türk sözü olmasına guşgu yeri goymur!

Gazax-gırğızlarda boyu, oymağı yönetenlere bek, davalara baxan sivil hügug bilicilerine big deyilirdi.

“Kodex Humanicus”da Xristian Gıbçakların beyliyi tanrının üzlerinden biri sayarag, beyim tengri, beyimiz tengri işletdikleri yazılıb.

Gazax Ağız edebiyatında Türkce dualarda bay tengri, biy tengri sözlerine çox garşılaşılır.

Rusiya İmperiyası Guzey Azerbaycanı tutana kimi – Sefeviler döneminde onu Beylerbeylik sosial-ekonomik guruluşu ile beylerbeyi yönetirdi.

Rusiya İmperiyası 1841-ci ilde beylerin hüguglarını sınırlamış, ancag bir az sonra yaranmış garşıdurmanı azaldıb, seçkinleri İmperiyaya gulluğa yöneltmek üçün 1846-47-ci illerde vergi yığmag, polis-mehkeme hüguglarını gaytarmışdır. 1866-ci ilde yaradılmış ayrıca Bey komisiyalarının gerarları ile 1000-den çox bey, 3 xan soyunun seçkin hügugları tanınmış, onlar İmperiyanın Xristian seçkinlerile bir tutulmuşlar.

Xaganların baş yardımçısı olan “bey bilikli, ağıllı, derin düşünceli olmalıdır”. Beyler “Eli goruyan, onu yöneten, elin bekçileridir”. Bu düşünce Türkiye Respublikasının Anayasasında yaxşı açıglanmışdır: “Cumhurbaşkanı dövletin başıdır. Bu adla Türkiye Cumhuriyetini, Türk Milletinin birliyini gösterir, Anayasanın uyğulanmasını, dövlet gurumlarının düzenli, uyumlu çalışmasını gözetir”.

Eski Türklerde boyların başında bir bey durardı. İgidlik, adalet, doğrulug, güc kimi özellikler başda tutulmagla seçilen beyin görevi boydakı haggı-adaleti düzenlemek, menevi bağlılığı güclendirib onu yağılardan gorumag – ulusu yaşatmag idi. Bey olmag üçün “gan tökmek, acları doyurmag, paltarsızları geyindirmek gerekirdi”. Bu, Türk ulusal gurumundan yazılmışdır: “Bax, iki uca insan vardır: biri bey, biri bilimçi: onlar insanların başıdır…Biri eline gılınc alıb ulusu yöneter, biri eline gelem alıb, düz yol gösterer!”.

Bey titulu Türkler İslam dinine keçenden sonra da galmış, Arab sözü olan amirle bir sayılmış, beylerbeyine de arabca amirulümara deyilmişdir.

Azerbaycan Respublikası Ağalığının 1920-ci il yanvarın 30-da verdiyi gerarla sivil titullar ortadan galdırılmışdır. Bu, “Düşmenlerimizin virdi-zeban (tez-tez dedikleri, dile getirdikleri) etdigi ”bek, xan, şallag hökumeti” yerine “en demokratik, en hürriyetperver bir dövlet guran” (Üzeyir bey Hacıbeyli) beylerimizin Azerbaycan Respublikasının sekkizbucag ulduzlu-aylı ilk gırmızı Türk bayrağını deyişdirdikleri kimi, çağın yad ideoloji düşünce, axlag, yönetim isteklerine uyğun, gücle atılmış addımı idi…

Beylik gurumu tarix boyu soy, sosial-politik addan başga Türklerin ulusal-menevi deyerlerini yaradan, yaşadan, goruyan, yüksek seçkinlik gurumu olduğundan, ulusal bilince girmişdir. Azerbaycan Türklerile Türkiyeliler indi de sayğın, seçkin adamlarına “bey”, “bey oğlu bey” deyerler. Türk Ulusunun, Türk Dilinin bir çox ulusal-menevi deyerlerini yasaglayıb, Gafgazdakı birleşdirici Türk ruhunu – türklüyü öldürmeye çalışılan, insanların davranışı, üztutma biçimi proletarlaşan – kobudlaşan Sovet döneminde de, yavaş-yavaş görkemli şexsiyetlerin bey adını sayğı kimi işletmeye, yazmağa başladılar. Ulus, Yurd, Azerbaycan Respublikası garşısında böyük işler görmüş seçkinlere sayğı ile bey deyerdiler – Hasan bey Zardabi, Ali bey Hüseynzade, Uzeyir bey Hacıbeyli, Abdurrahim bey Hagverdiyev, Mustafa bey Topçubaşov…

Türk Ulusu bütün yasaglara baxmayarag, Bey – ulusal, tarix deyerini unutmurdu, bu gün de unutmur, sayğıtek işledir.

Azerbaycanda 1988-ci il fevralın 19-dan başlanan Ulusal Bağımsızlıg Axını çağında bey sözü toplumda yeniden yayılsa da, politik olayların sonrakı elverişsiz – antitürk gedişinden geniş yayılmadı, gereken yerini tutmadı. Bey sözü indi Azerbaycanla Türkiyede sayğı göstericisi kimi işledilir” Yadigar Türkel. Politologiya (Açıglamalarla sözlük, ya da milli kimlik dersleri. B. 2008. 478 s. 168-171-ci s.)

7

Sayğılı yurddaş! Türk beylerinin 1918-ci il mayın 28-de gurduğu Azerbaycan Respublikası Açısının Azerbaycanın uygarlıg, açıçılıg tarixindeki deyerini vermekde çetinlik çekdiyimiz bu günlerde bolşefik töremesinin irelide gösterdiyim axmaglamasına yanıttek yazılmış bu yazını derinden anla, özünü tanı, ulusal kimliyini bil, demokratik düşünceye gel, ulusunu, elini beytek ucaltmağa, çağın geopolitik önemli, sayılıb – seçilen uluslarından birinin oğlu, gızı olmağa çalış.

Bil! Sen etnik anlamda Türk, politik anlamda Azerbaycanlısan. Dilinin adı yağıların düşünceleri dolaşdırmag, seni özgeleşdirmek, yadlaşdırmag üçün uydurduğu Azerbaycan dili yox, Türk dilidir. Azerbaycan Respublikasında 10 milyondan çox Azerbaycanlı yurddaş yaşayır. Türkler, Ruslar, Yahudiler, Ukraynalılar, Gürcüler, Tatarlar, Lezgiler, Avarlar, Talışlar, Tatlar, Saxurlar… elece de bütün başga yurddaşlar politik anlamda Azerbaycanlıdır.

200 il varlığına yeridilmiş ulusüstü politikalar, İslam dini adı ile soxulan arabçılıg ideologiyası etnik Türk olan senin düşünceni dolaşdırmış, seni özünütanımaz, yurdsevmez, vurdumduymaz geriçi bir topluluğa çevirmişdir. Bundan yararlanan yağılar babalarının topraglarını elinden alır, seni yurdundan govur. Sen gelişmek, ireli getmek, yağıları yerinde oturtmagdansa, mene ne… deyib çağın gabagcıl toplumsal yaşamına öyreşmek istemirsen, yatırsan. Oyan! Adını, kimliyini bil, yurdunu, ulusunu, elini, dilini goru!

Bil, bey uca, beylik ucalıgdır. Bey ol, uca ol, goy elin, ulusun sevinsin, yurdun Azerbaycan Respublikası ucalsın. Sene bütün dünyada babalarının mahnısında deyildiyi kimi “Seni gördüm, bey oldum” – desinler!

Dediklerimi yaxşı anlaman üçün, gündelik yaşamında garşılaşdığın bir neçe bey sözümü eşit, ucal, bey olmağa çalış.

Yurdun üstüne yağı gelende, onunla savaşan, bacardığını eden bey, gaçıb gizlenen, orada-burada alver eden, 1988-ci ilde Garabağa “geniş profilli kişi hekimlerin yerine 28-30 yaşlı neonatolog gızları gönderenler GULdur!

Adlarını politolog, politik, geopolitik, ne bilim ne goyub, Az.TV-lerde, “gazetlerde” ölkenin yurddaşlarını söyenler GUL, Azerbaycanlıları dimokratiyaya, çağdaşlığa, yükselişe çağıranlar, topluma, özgürlük düşüncesi, seçki kültürü öyredenler BEY-dir.

1-Cİ SÖZARDI: yazını bitirenden sonra “Azadlıg” gazetine baxdım. Elnur Astanbeyli Türkiye Respublikasına köçmüş Ağalar adlı “filosof”un “Hüseyin Cavid vaxtında represiya edilmeseydi, dilimizi daha da zibilleyecekdi” “gul”luğunu gamçılamışdı… Sevindim! Azerbaycan! Baba yurdum! Demek, Mübariz İbrahimov kimi orduçu bahadırlarınla yanaşı, Elnur beyin dediyi, “Güneşe küleş demeyen, dönmez, ideolog oğulların da vardır! Rus-ermeni-sovet-mason bolşefaşizminin töremesi olan, proletar düşünceli, antidemokratik, yolsuz rejim de gedecek, seçki yolu ile yerine arı-duru, “bey oğlu beyler” gelecek, ele “ilk seçki döneminde” seni özgür, çağdaş, Nizami Gencelinin “adalet ölkesi”ne çevirecekler!

2-Cİ SÖZARDI: Putin-mutintek indiki Velikoros politikanlarına ulusal Türk kimliyini anlamış Mehemmed Emin Rasulzade, Ahmad bey Ağayev, Fatali Xan Xoyski, Nesib bey Yusifbeylitek bahadırların gurduğu, özgür, demokratik Azerbaycan Respublikası yox, başda “Mı Rosii neft kaçay-kaçay delayem, Rosiya nam revolyusiya kaçay-kaçay delayet” deyen Mir Başir gasımovlartek ulusal kimliyini itirmiş tör-töküntülerin, agentlerin, “agent-vliyaniya”ların oturduğu, soyulub, yağmalanan, sökülüb dağıdılan Azerbaycan Respublikası gerekdir!

Gardaşlar, bacılar! El-ele verib velikorosizmden gurtulmalıyıg!

2.05.2021-ci il