(Politik ağı-6)

Fizioloqlar canlıların qıcığa yanıtını “birici yanıt” sayırlar. Canlılar bu, anadangelme içgüdülerile varlıqlarını qoruyur, yaşayırlar. Ancag doğal bacarıq insanlarda bioloji çevreden çıxıb sosial-politik, kültürel anlam qazanır. İnsanın yaratdığı kültür onun toplumsal düşüncesini oluşdurub, ulusal özünüanlamasında, özünütanımasında, özünüdoğrulamasında  çox önemlidir. Kültür latınca kultur sözünden alınıb “ekme”, “becerme”, “yetişdirilme” demekdir. Türk diline alınma sözlerin qalın sesle bitmemesi ilkesine uysaq, rusdangelmetek – kultura yox, kültür (fabrik, orkestr, gazet kimi) demek daha uyğundur.  Dünyadakı bütün çanlı, çansız şeylerin adı vardır. İnsan gördüyü şeyleri, olayları adlandırarken onların içdənliyinə önəm verir. Olayların duyğusallığı, etkileyiciliyi (emosional affekt) bu adların çoxalmasında, gözelleşmesinde, yayılmasında önemlidir. İnsanlar en gözel, en anlamlı, en uca adları özlerine qoyurlar. Ulusun bireylerinin adı da sosial-politik, kültür, din, elecə de başqa nedenlerden deyişir. Adlar ulusal kimliyin belirlenmesinde önemlidir.
Orta çağda Doğuda, Batıda kültürel-politik yaşam İslam, Xristian, Yahudilik dinlerinin basqısı altında olmuşdur. O çağda çocuglara daha çox o dinlerin peyğemberlerin adları, ya da bu dinlerle bağlı adlar verilmişdir: İslam, Xristos, Musa, Mehemmed, Ömer, Ali, Osman, Qriqori, Meryem…
Türkler Orta çağda Doğu ile Batının kültürel-politik ortamını yaradan uluslardan olduğundan, onların adları da gösterilen çevrede deyişmişdir. İslam dinine keçen Türkler getdikce öz adlarını unudub, müselmanlığın göstericilerinden olan Arab adlarına keçmişler. Türk başçılarının bu yanlış tutumu Türklerin yaşamını pozmuş, ulusal düşüncesini dağıtmışdır. Qaynaqların yazdığına göre İslam dinine ilk keçən Bulqar xaqanı Şad adını Çefer qoymuşdur. Xristianlığa keçen Türkler de özlerine uyğun Xristian, yahudiliye keçenlerse Yahudi adları qoymuşlar.
Türklerin islamdanqabaqkı adları yazılmış qaynaqlar ele de çox deyildir. Kökleri miladdan qabaq IV minillikdən gelen «Dede Qorqud” bitiyindeki Türk adları Oğuz Türklerinin islamdanqabaqkı adlarının en yaxşı qaynağıdır: Qam Qan oğlu Bayandır Xan, Ulaş oğlu Salur Qazan, Qazan oğlu Uruz bey, Dirse xan oğlu Buğaç, Duha Qoça oğlu Deli Domrul, Qanlı Qoça oğlu Qanturalı, Uşun Qoça oğlu Sekrek, Qazılıq Qoça oğlu Yeynek, Qaragüne oğlu Deli Budaq, Qıyan Selçuq oğlu, Bamsı Beyrek, Tondaz, Uruz, Aruz, Bayböre, Baybiçan, Deli Qarcar, Bügdüz Emen, Qağan Aslan, Bekil, Basat, Burla xatun, Selçan xatun, Banuçiçek…
Orxon Yenisey daş yazılarında da gözel Türk adları vardır: Bilge Xaqan, Gültekin, Gülteriş, Elteriş, Orxon, Toğrul…
Türk ulusal düşüncesine, ulusal kültürüne, yaşamına yad – Mehemmed, Hasan, Hüseyin… kimi Arab adlarının «Dede Qorqud» bitiyine sonradan artırıldığı bilinir. Yuxarıda gösterilən ad sırasında ALLAHGULUnun olmaması da deyilenləri doğrulayır. Göy tanrıçılıgda insanı Tanrı yaratmayıb, o, müselmanların öyündüyü kimi, Tanrının qulu deyildir, doğa da, insan da yaranmışdır.
Azerbaycanda din köklü Mehemmed, Ahmed, Ali, Osman, Fatma, Zahra, Hesen, Hüseyin, eləce də bunlardan düzeldilmiş Ahmedali,  Fatimeyi-Zahra, Hüseynqulu… kimi adlarla qarşılaşılır.        1920-ci ilin aprelinden sonra Yaşar, Sevil, Güllü, Gülçin, Elçin, Elxan, Beyxan, Ayxan, Sarxan, Orxan, Qaraxan,  Elbey, Elbeyi, Elsever, Eloğlu… kimi Türklük göstericisi olan bir sıra yeni, gözəl Türk adları yaransa da, ayrı-ayrı tanınmış adamların soyadlarına uyğun qoyulan Nizami, Füzuli, Nesimi, Vaqif, Vidadi, Cavid, Müşfiq… kimi  Arab adları da çox yayıldı. Bu çağda Sovet, Marks, Engels, Vilen, Marlen, Kolxoz, Sovxoz, Komunizm, Kombayn… kimi gülünclükler də töredilmişdir.
Son çağda Azerbaycan Respublikası Ağalığının bu işleri başlı-başına buraxmasından insanların düşüncesinde yanlış bir «müselmançılıq» güclenmeye başlayıb. Derinden öyenende onun din yox, türklüyü kültürel baxımdan yox etmeye yönelmiş, gazanc üstünde gurulu, “Arab-sion müselmançılığı” olduğu aydınlaşır. Yetkili qaynaqlardan yayılan bilgilere göre indi Azərbaycanda yeni doğulmuş körpelere daha çox Həsən, Hüseyn, Fatimeyi-Zəhra, elece də başqa Arab adları qoyulur. Azerbaycan Respublikasının XXI yüzilde, bilim, kültür, informasiya texnologiyaları, toplumu çağında yaşayacaq çocuglara qoyulan adlara baxın: Kenan, Feqan, Revan, Ramil, Ramile, Xedice… Bir doktorun xestelerinin adlarından seçdikleri: Xine, İfriz, Femire, Lekip, Mükalime, Hekayet, İclas…
Bu, ulusal düşüncəsizlikdir! Eyyy,  “Gadınkom”un başçısı, hara baxırsan? Hanı Oğuz, Selcuq, Aslan, Arslan, Alparslan, Eldegiz, Eldeniz, Beybura, Toğrul, Türkel, Xan, Xagan, Yaşar, Bahadır, Sevil, Burlaxatun, Banuçiçek, Güllübeyim, Tellibeyim, İncebeyim, Ceyran, Maral…  Kişiye de Revan (axan, axıcı, üzüyola, yolagedən, hamar), Ramil (falçı, falabaxan, e sonluğu artıraraq başqa bir utanılası ad – Ramile de yaradıblar), Taleh (pis, kötü, ayıb), Rahib (keşiş, xristian din adamı, monastırda yaşayan, dünyadan uzaqlaşmış), Rahibe, Zahid (keşişdeki anlamda), Zahide, Tükezban (yalançı qadın) adını qoymaq ancaq dine anlamazca gapılmadan, gerilikden, ulusal düşüncesizlikdendir! Kişiyə İgid, Qoçaq, Bahadır, Aslan, Alparslan, Toğrul, Umud, Uğur, qıza Gözel, Burlaxatun, Sona, Sonaxatun, Sonaxanım, Sonabeyim, Güllübeyim, Tellibeyim, İncebeyim…  adı qoyarlar.
Du günlerde basın adları düzenleyen komisiyanın Coşgun Türk adını yasagladığını yaydı. Beyler, beyimler, bu, Türk sözünün amlamını bilmenizden yaranmış düşüncesizlikdir. İgidin adı Coşgun olar! İskender Coşgunu bilseydiniz, bele pis-kötü, ayıb iş tutmazdınız. Anlamsız, aşağılayıcı Arab adlarını – Absalatı, Rezzagı, Recebelini, Sadatgulunu, Gurbangulunu, Yunsuru, Kifayeti… niye yasaglamırsınız?  Nedeni aydındır: onların nece aşağılayıcı olduğunu anlamırsınız.
Deyilenler Azerbaycan Ağalığı ile yanaşı, Azərbaycan aydınlarının da Türk ulusunu, Azerbaycan toplumunu başlı-başına buraxmasındandır!
Son günlerde YAP Medeniyet ve Turizm Nazirliyinin bir işçi-öyücüsü nazirin yardımçısına qoşuq qoşub, onu «Nizamülmülk kimi yaxşı vezirsen!» gülmecesile “beze”se de, Azerbaycan Respublikasının indiki başçılarından kimse politikanı, dövlet yönetimini 30 il Böyük Selcuqların “baş vezir”i olmuş, gelecek soylara «Siyasetname» adlı taysız politika, kültür anıtı qoyub getmiş Nizamülmülkden yaxşı bilirem, – dese, inandırıcı olmaz!
Bitiyinin 51 bölümünde dövlet yönetiminin ayrı-ayrı qollarından danışan Nizamülmülk 8-ci bölümü «Din, şeriat, bu kimi işleri öyrenib nezaret altına almaq haqqında» adlandırmışdır. Acınacaqlı da olsa, bu gün Mehemmed Emin Rasulzadenin «behişt dellalları» dediyi indiki «cennet alverçileri» «demokratik, hüquqi, dünyevi» Azerbaycan Respublikasındakı din özgürlüyünden yaranan boşlugdan yararlanaraq “at oynadırlar”: ölkənin baş mollası televizordan «bizim mescidlerimizde her iki teriqetin adamları namaz qılır», – demekde, akademikler bilimlə dini qarışdırıb, doktorların sinir xestesi saydığı adamın «fövqalade» vergililiyinden danışmaqda, AMEA-nın «bilimçi»leri meleyin hızını ölçmekde, AzTV-lərdən «üç gün oruc tutan cennete gedir» kimi axmaqlamalar yayınlanmaqda, din geriçileri on yaşlı çocuqların başına gara çadra keçirmekde, Abülfaz Qarayev, Mübariz Qurbanlı, Hicran Hüseynova, Akif Alizade de öz kefinde.
Bir yanda da HAC yarışı. Kəbənin baş pulyığanı da HACdan ona axan, ortalama 20 milyard dollardan Qafqazda, Azerbaycanda vahabiliyi yayıb müselmanların olmayan “din birliyi”ni dağıtmaqda. İrandan yoluxan şielik, Türkiyedən gələn nelik, nelik… de başqa bir qorxu. Azerbaycan Respublikası Ağalığı da Güney Azerbaycan Türklerini, tarix, yaşam, kültür, geopolitik nedenlerle qırılmaz tellerle bağlandığı Qafqaz Ellerini – xalaoğlu, dayıoğlularını özünə bir az da berk bağlamag üçün gereken kültürel, ekonomik, bilimsel işler görmeye çalışmaqdansa, Monte Karloda, Vatikanda, Kannda pul dağıtmaqda. Güvənc yerimiz, Ulusal Güvənlik Bakanlığı da OBXSS-çiıikdə…

AĞLA AZERBAYCAN, AĞLA!

SÖZARDI-1: Bu gün 2017-ci il sentyabrın ikisi, Gurban bayramı günüdür. “Medeniyet” TV Arab melodiyası üstünde yurddaşların Gurban bayramını “tebrik edir”. Ey, din söylencelerini gaçılmaz yaşm “yasa”sına çevirenler, ne üçün 28 mayı – Azerbaycan Respublikasının yaranma günü bele mahnılı gutlamırsınız? Tersine, ilden-ile düzeldilmesi çetin olacag yeni-yeni “guşlar” buraxırsınsz?
SÖZARDI-2: Akademik Vasim Memmedaliyev de öz işinde: Mirmövsüm ağa seyiddir, seyidler Mehemmed peyğemberin neslinden olanlara deyilir, ağa, başçı demekdir…
Ay Vasim müellim, axı sen bilimçisen, özü de, çoxdan ortadan galdırılmalı akademik yüksek adın var, bir az düşün, doğa bilimlerine de bax, sonra danış. Azerbaycanda Genetikanın ayrı-ayrı alanları demek olar gelişmeyib, Mendelin genetik özelliklerin verilme yasasının teoretik bilinmesi düzeyinde olsa da, ABŞ, İsrail, Almaniya, İngiltere, Rusiya kimi ölkelerde onun ayrı-ayrı dalları oldugca gelişmişdir. AMEA-nın sinir xestesinden “peyğember” yaradan başçısı Akif Alizadeye söylence yerine bu bilimleri gelişdirmesini de, yoxsa başga akademike övliyalarda, pirlerde bilimsellik vardır, dedirtme.
Deyilenlere göre Mehemmed peyğemberin oğlu olmayıb.  Senin dediyindense baxsag, tekce Azerbaycanda Mehemmed peyğemberin DNT-sini daşıyan, yaşadan minlerle töremesi vardır. Bunu bütün dünyadakı “seyid”lerin sayına vurun, ulusu aldatdığınızı, onu gerçekdışı söylencelere öyretdiyinizi anlayın! Bir de, bu dünyadakı  evrim, arabca tekamül yasasının bir özelliyi vardır: 50, 100, 200… ilden sonra istenilen insanın soyu gırılır, kökü kesilir, itir. Bu yaranşın yasasıdır. Orta çagdan beri bir neçe en tanınmışa baxag: Böyük Selcuglar…, Nizamülmülk, Alp Arslan, Gızıl Arslan, Cultan Mehemmed Fateh, Nizami, Xagani, Nesimi, Füzuli, Sefeviler, Nadir şah, Gacarlar…, Vagif, Vidadi, Üzeyir bey, Müslüm bey, Niyazi, Nikolaylar, Lenin, Stalin… İncan öleri, ulus yaşarıdır. Buna göre de istenilen ulus varlığını gorumag üçun, dine, din söylencelerine aşırı bağlanmamalı, demokratik politik guruluş gurub çağdaş yaşama uyğun yaşamalı, tikmeli, gurmalı, sevmeli, sevilmeli, özünü durmadan gelişmelidir. Yatan, gelişmeyen uluslar bütün dünyadakı müselmanlartek uluslararası yaşam savaşında yox olub gedir!

3 sentyabr 2017-ci il

*Yazı nedense “Azadlıg” gazetinde yayımlanmayıb.