Dünən mənlə bacarmayan sevgilim,
Bu gün sənin göz yaşından öpərdim.
Bircə yol da sənə sevgim deməkçün,
Mən illəri on il geri çəkərdim.

1

         Sevimli yurddaşlar, yeniyetmelere, yaşıllara, elece de politikanlıg eden başçılara davranış örneyi ola bilecek bir nece inceliyi oxumanızı isteyirem.

Men, anlayandan çox yoxsul ailede böyümesem de, 5 ilden çox “Rus-ermeni-sovet-mason bolşefaşizminin” ana babasını 37-de güllelediyi, atasına plen deyib gülleleme verdiyi, sonra 25 il iş kesib, 5 il seçki sesi alınmış ailelerde böyümüşem. Sovetin genellikle geriliyi bir başga.

2

Atam türmeden gelande gohum-gonşu atamgilin evinde yığışmışdı. Anamın xalası Böyükbacı xala meni aparıb gonaglar oturan otağın gapısından içeri iteleyerek dedi: o senin atandır, get onun gucağına. Gayıdıb Böyükbacı xalaya sığındım.

Fiziologiya biliminde emosional affekt anlayışı vardır. Bilmirem, ona türkce duyğu etkisi demek olarmı? Düzünü AMEA-nın akademik dilçibaşısı biler. O da arabca danışır. Onun başındakı da rusca. Demek, onlardan bir şey gözleme!

Çocugların yaşadığı bir sıra olaylar beyinde emosional affekt – duyğu etkisi yaradır, insan bu olayları ömrü boyu unutmur.

Yaşamımda ikinci olay da olmuşdur. Üç-dörd yaşlarımda anamgil Bolgarçayın güneyindeki pambıg tarlasında işleyirdiler. Anam nedense, meni de özü ile aparmışdı. Günortaya çıxanda xalalardan biri get, zenbilden neyise getir dedi. Men zenbile çatmağa az gılmışdım, elimi uzatmag isteyende, bügünedek heç unutmadığım Böyükbacı xala meni gartaltek gapdı. Deme, zenbile gürze giribmiş, mene baxırmış. İlanı gördüm. Bu iki olay menim beynimde emosional affekt – duyğu etkisi yaratdığından, bugnedek onları unutmuram.

3

Yaman güne goyulmuş Azerbaycan Respublikasında yurddaşlarımızı, balalarımızı düzgün yaşatmag, yöneltmek, oxutmag önce ata-anaların, sonra da daha etkenli, daha güclü dövletin, türkce Açının borcudur, görevidir! Acı da olsa, ne ata-analarımızın bir bölümü, ne de Azerbaycan Respublikası Ağalığının başındakılar bu sorumluluglarını anlamırlar!

4

         Düzgün yönlendirilmediyimden 1968-ci ilde Azerbaycan Neft Kimya İnstitutuna girdim. Ancag çox tezlikle bu guruluşlarda işlemek üçün doğulmadığımı anladım. Başga instituta keçmek istedim, dediler olmaz! Boşa getdi bir ilim. İlin sonunda dilekce verib belgemi aldım. Onu Bakı Dövlet Universitetinin Hügug fakultesine vermek isteyirdim. Tanışlar dediler: giremmezsen! Hügugda 25 yer olur, onu da bir-bir nömreleyib satırlar. Belgemi aparıb Azerbaycan Tib İnstitutuna verdim. Bu da başga bir yanlış oldu…

5

         O illerde rayonlardan gelib Bakıda oxuyan, işleyenlerin çoxu başga dilli uluslarla dolu böyük şeherde demek olar yiyesizdiler. Bu, Sovetin genel geriliyile, Ata-anaların çoxunun maddi olanaglarının kiçikliyinden rayonlardan Bakıya gedib-gelmeyin çetinliyile bağlı idi. Çox adam Bakıya, Genceye rayona gelmiş yük avtomobillerile gelib-gedirdi. Onda indiki mersedesler, toyotolar yoxdu. Menden çox yaşlı Hümmet emi Ağdama, texnikuma Gubadlıya gelmiş yük maşınında gönderildiyini, alatoranda Ağdama çatdıglarını, sürücünün onu texnikumun gapısında goyub getdiyini, torbasını başının altına goyub yatdığını, süpürgeçinin oyatdığını, direktorun sentyabrın 15-i olduğuna göre öyrenci yerinin dolduğunu dediyini, sonra yiyesizliyime göre bir yolla bir yer de artırdığını danışmışdır.

6

Ata-anamdan çox üzügara idim, ölüb yere girirdim. Onları bir az sevindirmek üçün 3-cü imtahanından sonra Puşkine (Onda Bilesuvarın adı bele idi) – Beydiliye Azerbaycan Tib İnstitutuna girmeyimle bağlı telegram vurdum. Bilirdim, meni fizikadan heç kim kesemmez! Ancag fizika imtahanında ne danışdım, imtahançı (belelerini sonralar adam saymadım) dedi: bilmirsen, keç o biri suala. Yazdıglarımın üstüne iki yazdığını gördüm. Bir il Az.NKİ-da oxuduğumdan soşial yaşamı bir az anlamağa başlamışdım. Tez imtahan veregimi götürüb köyneyimin döş cibine goyub, dedim: men bu dersi yox, fizika elmini en azı üçe bilirem!

İmtahançı açıglandı. Ne fizika elmini üçe bilirem?

He, fizika elmini en azı üçe bilirem!

İmtahançı: indi neçeye bildiyini sene göstererem deyib, başladı suallar vermeye. Sualı ağzından çıxmamış yanıtını alnına çırpırdım. Çoxlu sualdan sonra ortada gezen birini çağırdı. Danışdılar. Bir neçe sual da verib 3 yazdılar.

7

           Sonralar menim anladığım şeylerden biri bu oldu: ölkenin, ulusun bütün balalarını, daha çox da yeni gatları gorumag, düzgün yönlendirmek, gelişdirmek çox, çox, çox gerekdir! Ölke, Açı, Toplum bu ulusal gereklik üstünde gurulmalı, yaşamalıdır. Burada menim oğlum, senin oğlun, menim gızım, senin gızın yoxdur, ancag elin oğlu, elin gızı, Azerbaycanın oğlu, Azerbaycanın gızı vardır. Düzgün yönlendirilmemiş bir yeteneyin itkisinin acısını yazıram. Beydili sekkizillik mektebinde bir il de sinifde galmış, menim kimi düzgün yönlendirilmediyinden Az.NKİ-ye bir yerde imtahan verib girdiyim Abas adlı bir oğlan da ders ilinin sonunda çıxıb, BDU-nun Fizika fakultesine girmişdi. Abasın orada bir az oxuyandan sonra atıb Rusiyaya getdiyini, orada Hügug fakultesini bitirdiyini, ancag nedense çox tez öldüyünü eşitdim.

Bir sıra çocugların yeteneyinin açılması yeniyetme illerinde gecikir. Buna göre de, hansı ulus olur olsun, oğul-gızını goruyan, açıb gelişdiren toplumsal-soşial yaşam gurmadıgca yox olmağa doğru gedecekdir!

8

         Azerbaycan Respublikası buraxılan bütün sosial-politik yanlışlara baxmayarag, indi Sovet çağından çox gelişmişdir, daha çağdaşdır. Bir neçe il gabag bir şenlikde gohumlardan birinin oğlunun biliyini, yeteneyini görende sevincden göye uçdum. Onun atasının da tanıdığı bir bilimçinin o yaşda mene dediyi sözleri yada salıb, oğlanı oxutmag, gorumag üçün heç neyi esirgememeyi diledim. O, bilimçi meni yoxlayandan sonra otagdakı professorlara demişdi: bu uşag SSRİnin hansı institutuna getse, girecek!

Biz, Azerbaycan Respublikasında Cemil Hasanlını, Selaheddin Xalilovu, Nesib Nesiblini, Gafar Çaxmaglını, Çingiz Sultansoyu, Araz Gündüzü…, adını eşitmediyim, bilmediyim çoxlu yetenekli, bacarıglı eloğulunu, elgızını, soydaşı ölkeden govub Siyavuş novruzovları professor etdikce, KGB-ni bazarçılara, BDU-ları çaxırçılara, AMEA-nı Sovetin 50 illik baş ideologuna verdikce, bağçanı, eyitimi, sağlamlığı ağlasığmaz pul bazarına çevirdikce, Azerbaycanı dağıdacağıg, yüksek İQ-lü abaslarımızın öldüyü yerleri de bilmeyecek, yox olub gedeceyik!

9

Yuxarıdakı dördlükdeki yaşantı yeniyetmelerimizi, yaşıllarımızı düzgün yöneltmemyin, kimlerinse Mecnun sevgisile yaşamağının, ideallığın yangısıdır.

Bilmirem, Fizkolkimya öyretmeni Z xanım nedense mene vurulmuşdu, meni oz oğlu kimi sevirdi. Bir gün meni ne üçünse, evine çağırmışdı. Z xanımın evi Nizami küçesinde, çox sonralar Rus-ermeni-sovet-mason bolşefaşistlerinin Azerbaycan Türklerinin ulusal öncülü Mehemmed Emin Rasulzadenin ailesinden aldığı evde idi. Heyetde, nerdivanın gabağında durub Z xanımı çağırdım.

Birden Nerdivanın başında bir gız güneştek çaxdı. Onun gözel gözleri sevincle, sevgiye dolu idi. Uzun, sarımtıl telleri nerdivana deyirdi. Gız erler eri Üzeyir bey Hacıbeylinin Arşın Mal Alanındakı gözeller gözeli Leyla Bedirbeylitek gözeldi. Gözel sevincle dedi: sen Yadigarsan? Z xanım gelir.

Bilmirem, belke de Z xanım meni Üzeyir beyin Süleymanıtek guhumunun onunla galan gızı ile tanışdırmag üçün çağırmışdı. Bilinmez.

10

Sonra Azerbaycan Diller İnstitutunda oxuyan gülüzlü N illerle meni sevdi, evlenmek üçün yalvardı, ancag menim “Mecnundan artıg aşiglik duyğumu” yenemmedi. Bu yenilmezliyin iki yaşılın ömrünü saracag yanlışlıg olduğunu “yalan açun”a yenilenden sonra anladım, N-i sevgisine çatmağa goymamagda özümü suçlu saydım. Onda bu yanlışın en böyük nedeni menim sosial yetişmemişliyim olmuşdu.

Bir-iki ilden sonra N-i menden de yaxşı bir oğlan sevdi. Evlendiler. Bilmirem, indi sağdırlarmı? Yüz yaşasınlar!

11

Çox iller keçenden sonra N sevgilisinin iş yerime geldi. Haradan öyrendiyini seven biler. N mene yene de Nizami Genceli küçesindekitek göründü. N sevgisinde yaşayırdı… Yenilmiş Yadigar da bu sevgiye “Ömrün ağısı”nı yazdı. Bu ağı iki yaşılın, könül dağlayan yenilmişlik mahnısıydı:

ÖMRÜN AĞISI

Ömrün başında bir qız meni sevdi,

Deremmedi!

Omrün ortasında o GÜL geldi,

Sevgisini gösterdi, getdi.

Bir qalaq sevgi qoşuqlarımı

Tonqala atıb yandırdım.

Ömrün sonunda o GÜLÜ axtardım, tapammadım!

Yandım!!! Yandım!!!

Düşündüm bir daha:

İgidlər, sizi sevən qızları sevin,

Məcnun sevgisi uydurmayın!

12

Bilmirem, yazıda cızından, ölçüden çıxdımmı?! Çıxdımsa bağışlayın. Bu yazıdan menim isteyim çox sonralar, bir az sosiologiya-politologiya, politika öyrenenden sonra anladığım, ulusal sosial yaşamın gurulması PROBLEMİni çatdırmagdı.

Beyler, beyimler 30 ilden de çox bağımsız Azerbaycan Respublikası adlı Açımız olsa da yeniyetme, yaşıl balalarımızın bir işini bele çağdaş gabagcıl açun düzeninde gurmamışıg! Bu yönde yüksek düzeyli bir strateji iş de görmürük! Yaşam çetinliyi üzünden ölkede doğum yüzdesi 5-6 gat düşüb. Bir çağlar 6, 7, 8 uşaglı ailelerde böyümüşlerin birinin ikiden çox çocuğu yoxdur! Bir ulus yer üzünde var olmag isteyirse, onun yeni gurulan ailelerinde üçden az uşag olmamalıdır. Bu, Açun yasasıdır. Onu düzenlemek ise ulusun Açısının, Ağalığının borcudur, görevidir! Covid-19 salğını evlenmeleri de “yasaglayıb”, “alvere” çevirib. El, Ulus garşısında sorumsuz Azerbaycan Ağalığı da politologiyaya sığmayan politikanlıgda.

13

2021-ci il aprelin 28-de menim 70 yaşım olacag. Azerbaycana, Azerbaycan Türklerine, Azerbaycanlılara, bütün Açunda yaşayanlara sevgi, sayğı dolu bir ömür ildırımtek keçdi.

“Yaman-yalan dünya”da yüksek düşüncelilerden ancag sevgi gördüm. Onlara da ancag sevgi, sayğı gaytardım. Geda-güdalarısa gördüm, görmedim… Bu yazını da, size, Azerbaycana, Türk Ulusuna, Azerbaycanlılara sevgi yazdırdı.

Demokratiya, özgürlük, çağdaşlıg, azerbaycançılıg toplantılarının birinde bilimçi yoldaşlardan biri Yadigar bey, bolşefaşizmin acığına aprelin 28-de doğulub demişdi.

Sonda sayğılı Ali İbrahimli adlı Astaralı bilimçinin meni bir az aşırı deyerlendirib Esrin Rasulzadesi dediyi, içden goşduğu goşuğu oxuyun, könlünüz açılsın.

Cümhuriyət aşiqi

Yadigar Türkelin 60 illiyinə

«Əsrimizin Siyavuşu» dövlətimiz, elmiz,

Əsrin Rəsulzadəsi ey Yadigar Türkelimiz!

Əzəl gündən bilirəm Cümhuriyətə bağlısan,

Həqiqəti aşkarlayıb axtarmaqda haqlısan.

Bəs nədəndir üzündəki tutqunluq, yox təbəssüm?

Ad günündə qələm çal ki, buna olmasın sözüm.

Türkəvari yaşayışı vəsf et fəaliyətində,

Hidayəti, həqiqəti yaşat ədalətində.

Yığılıbdır yubileyə əməkdaşlar, tələbələr,

Algışlarla müjdələyər yenə səni qələbələr.

«Əsrimizin Səyavuşu» dövlətimiz, elmiz,

Əsrin Rəsulzadəsi ey Yadigar Türkelimiz!

Araşdırdın Nizamini çox şey etdin aşikar,

Əli Dağlıdan çox irəlisən ey Yadigar!

YADİGAR TÜRKEL

13 mart 2021-ci il.

Sözardı: Burada Ali İbrahimlinin bir kişiliyini, düşüncesini yazmasam, adaletsizlik olar. Heydarizm İlham Memmedzade adlı ata-babadan “agent vliyaniya”nı AMEA FSHİ-ye direktor goydu. “Agent vliyaniya”nın ilk işlerinden biri Politologiya bölmesinin başçısına menim “Politologiya (açıglamalarla sözlük, ya da milli kimlik dersleri)” bitiyimi çekişmeye goymağı tapşırmag olmuşdu.

Derebeylikden acıglanan yazıg bölme başçısı danışır, ancag ne dediyini yaxşı anlamag olmurdu. Birden Ali İbrahimli mene söz verin, deyib başladı: ade, ne danışırsınız. Menim arvadım orta mekteb müellimidir, neçe aydır Yadigar Türkelin Politologiya kitabını oxuyub ders deyir. Siz de burada durub, üç nögte ile danışırsınız! Kimin ne sözü var, açıg-aydın danışsın!

“Agent vliyaniya”nın basgı toplantısı gurtardı.

Sonda dedim: sayğılı beyler, beyimler, “Politologiya (açıglamalarla sözlük, ya da milli kimlik dersleri)” bitiyi yayımlanıb. Kimin ne sözü var yazıb çap etdirsin. Men de yanıt verib deyim: bunu düzgün yazıbsan, bunu yanlış. Bilimçi adı ile söz oynatmag olmaz! Bura AMEAdır, burada ancag yüksek bilimçi düşüncesi işleyir.

Azerbaycan Respublikasının bütün yaşıllarına N-tek uca sevgile uzun yaşamag dileyirem.

Yenİlmİşlİk DUYĞUSU YAŞAMIN SONUNADEK ONLARDAN UZAG olsun!